Từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, tình hình thế giới và trong nước diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo, bên cạnh những thuận lợi, thời cơ thì nhiều khó khăn, thách thức đan xen đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, với sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, chủ động ứng phó kịp thời theo tình hình của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta, công tác ngoại giao thời gian qua đã đạt nhiều thành quả, góp phần gia tăng tiềm lực của quốc gia. Ở tại Bến Tre, với khát vọng vươn lên và quyết tâm chính trị cao, đẩy mạnh phong trào thi đua “Đồng khởi mới”, tỉnh nhà đã đặc biệt quan tâm và chú trọng, tăng cường công tác quản lý và nâng cao hiệu quả công tác ngoại giao, do đó đã đạt được những kết quả quan trọng, phục vụ phát triển bền vững của địa phương.

“Ngoại giao” có nhiều định nghĩa. Theo Đại từ điển tiếng Việt, ngoại giao là “sự giao thiệp với nước ngoài của một nhà nước nhằm bảo đảm quyền lợi quốc gia và tham gia vào các vấn đề quốc tế” [1] hay trong Sổ tay Thuật ngữ Quan hệ Quốc tế:  “Ngoại giao là một khoa học mang tính tổng hợp, một nghệ thuật của những khả năng, là hoạt động của các cơ quan làm công tác đối ngoại và các đại diện có thẩm quyền làm công tác đối ngoại của Nhà nước, bảo vệ quyền lợi, lợi ích, quyền hạn của quốc gia, dân tộc ở trong nước và trên thế giới, góp phần giải quyết các vấn đề quốc tế chung, bằng con đường đàm phán và các hình thức hòa bình khác”[2],… Mặc dù có nhiều định nghĩa khác nhau nhưng có thể thấy nhìn chung công tác ngoại giao có một số điểm nổi bật như sau: Thứ nhất là, thông qua hoạt động ngoại giao, một quốc gia có thể tạo nên ảnh hưởng và thể hiện sự quan tâm của họ đối với bên ngoài. Thứ hai là, giúp triển khai các mục tiêu cụ thể của quốc gia đạt lợi ích quốc gia dân tộc.

Trên cơ sở bám sát Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nhiệm vụ trọng tâm của đất nước nói chung và của tỉnh nói riêng, công tác ngoại giao của tỉnh đã được triển khai tích cực, chủ động và toàn diện trên các lĩnh vực.

1. Ngoại giao chính trị

Tỉnh đã đón tiếp và làm việc với nhiều đoàn cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài tại Việt Nam đến thăm và làm việc như Đoàn chính quyền và doanh nghiệp tỉnh Ehime, Nhật Bản đến làm việc và ký kết bản ghi nhớ hợp tác giữa hai tỉnh, Đoàn của báo cáo viên đặc biệt của Liên hợp quốc về Quyền phát triển…

Các hoạt động mở rộng quan hệ hữu nghị, đoàn kết hợp tác với các đối tác nước ngoài được triển khai rộng khắp như kỷ niệm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với các nước như Cuộc thi tìm hiểu về mối quan hệ Việt Nam - Nhật Bản nhân kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước (21/9/1973-21/9/2023), tham dự ngày hội Pháp ngữ lần thứ 23 tại thành phố Cần Thơ…

2. Ngoại giao kinh tế

Tỉnh đặc biệt quan tâm tăng cường mối quan hệ giao lưu, hữu nghị và hợp tác giữa Bến Tre với các nước có quan hệ truyền thống, quảng bá ra thế giới hình ảnh, tiềm năng của Việt Nam nói chung và Bến Tre nói riêng. Các hoạt động xúc tiến, thu hút đầu tư những năm qua được đẩy mạnh như vận hành, thực hành Số hóa dữ liệu các khu cụm công nghiệp trên nền tảng bản đồ số 4D; số hóa hiện trạng khu vực/vị trí dự án mời gọi đầu tư, lồng ghép các chương trình hoạt động ngoại giao kết hợp với các hoạt động phát triển thương mại điện tử xuyên biên giới nhằm đẩy mạnh hỗ trợ phát triển thương mại điện tử khuyến khích các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh thực hiện phương pháp tiếp cận thị trường theo xu hướng hiện đại, phi truyền thống như tìm kiếm đối tác trên không gian mạng tăng cường quảng bá sản phẩm.

Trong năm 2023, tỉnh đã phê duyệt tiếp nhận mới 20 khoản viện trợ với tổng vốn cam kết 998.015 USD, tăng 01 khoản viện trợ và tăng 11% vốn viện trợ so cùng kỳ. Trong khi đó, tình hình giải ngân vốn FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoại) giảm, nếu như năm 2021, vốn giải ngân thực hiện dự án của doanh nghiệp là 135,4/9,46 triệu USD, đạt 7,96 lần kế hoạch năm 2021 (17 triệu USD), bằng 13,31 lần so với cùng kỳ năm 2020 thì đến năm 2023, giải ngân FDI khoảng 48 triệu USD, giảm 6,32% so cùng kỳ. Nguồn vốn ODA (hỗ trợ phát triển chính thức) do địa phương quản lý tập trung vào các lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng, các hoạt động thích ứng với biến đổi khí hậu, quản lý đất đai và cải thiện sinh kế cho người dân. Tiến độ thực hiện các dự án từ nguồn vốn ODA bị chậm, công tác giải phóng mặt bằng trong đô thị vẫn là khó khăn, vướng mắc lớn khi triển khai dự án.

2. Ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại, công tác người Việt Nam ở nước ngoài

Các hoạt động giao lưu hữu nghị tiếp tục góp phần vun đắp và làm giàu thêm truyền thống quan hệ đoàn kết và hợp tác toàn diện giữa Bến Tre với các nước như tổ chức khai mạc không gian văn hóa Việt - Nhật và trưng bày giới thiệu sản phẩm OCOP Bến Tre, tổ chức đoàn thăm hỏi các doanh nghiệp Nhật Bản trên địa bàn tỉnh Bến Tre, chuỗi các hoạt động kỷ niệm 70 năm Ngày chiến thắng Moncada của dân tộc Cuba (26/71953-26/7/2023): Thăm làng Moncada - Bến Tre và viếng đền thờ Nữ tướng Nguyễn Thị Định, khánh thành nhà lưu niệm Làng Moncada…

Đối với việc bảo tồn, phát huy các di sản văn hóa được UNESCO ghi danh thì các hoạt động bảo tồn và phát huy di sản Đờn ca tài tử Nam bộ được tổ chức thường xuyên và có sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước và nghệ nhân. Vào ngày 11/11/2021, Kỳ họp Đại hội đồng UNESCO lần thứ 4 đã thông qua danh sách các Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2022-2023 để UNESCO cùng vinh danh và tham gia kỷ niệm năm sinh, năm mất, trong đó có hồ sơ kỷ niệm 200 năm ngày sinh Danh nhân Nguyễn Đình Chiểu. Đây là niềm vinh dự, tự hào và niềm vui chung của tỉnh nói riêng cũng như toàn thể người dân Việt Nam nói chung.

Trong những năm qua, công tác thông tin đối ngoại được quan tâm sâu sắc phát huy tính chủ động, sáng tạo, linh hoạt và tranh thủ được sự đồng tình, ủng hộ của người dân trong tỉnh để huy động tối đa các nguồn lực xây dựng và phát triển tỉnh nhà. Nghị định số 72/2015/NĐ-CP ngày 07/9/2015 của Chính phủ về quản lý hoạt động thông tin đối ngoại, Thông tư số 22/2016/TT-BTTTT ngày 19/10/2016 của Bộ Thông tin và Truyền thông hướng dẫn quản lý hoạt động thông tin đối ngoại của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Kế hoạch số 8591/KH-UBND ngày 27/12/2021 của Ủy ban nhân dân tỉnh về ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược phát triển lĩnh vực thông tin cơ sở giai đoạn 2021-2025 trên địa bàn tỉnh Bến Tre được triển khai sâu sát. Từng bước nâng cao năng lực công tác thông tin đối ngoại trong quản lý và hiện đại hóa công tác quản lý, bảo vệ biên giới, biển, đảo, giải quyết các sự kiện biên giới, biển, đảo theo các văn kiện pháp lý và các thỏa thuận có liên quan trong tình hình mới. Việc tuyên truyền các thông tin chủ trương, chính sách ngoại giao để quảng bá quê hương, con người, văn hóa Bến Tre qua các phương tiện thông tin truyền thông như báo, đài, bản tin, các trang fanpage, trang thông tin điện tử,… ngày càng được phổ biến rộng rãi và thu được kết quả tích cực. Các hội nghị cập nhật kiến thức về công tác ngoại giao trong tình hình mới cho đội ngũ cán bộ chủ chốt và đội ngũ báo cáo viên cấp tỉnh phụ trách công tác ngoại giao, lãnh đạo các sở, ngành tỉnh, địa phương được tăng cường nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Thực hiện Kết luận số 12-KL/TW, ngày 12/8/2021 của Bộ Chính trị về công tác người Việt Nam ở nước ngoài giai đoạn 2021-2026, nhận thức và ý thức trách nhiệm trong việc thực hiện chủ trương đại đoàn kết toàn dân tộc của Đảng, Nhà nước khuyến khích và tạo điều kiện để người Việt Nam ở nước ngoài tích cực tham gia đóng góp xây dựng quê hương ngày càng tăng lên. Đảng và Nhà nước ta luôn xác định cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không thể tách rời của dân tộc Việt Nam, là cầu nối tình hữa nghị giữa Việt Nam với các nước trên thế giới. Trong năm 2023, Liên hiệp các tổ chức hữu nghị tỉnh Bến Tre đã nghiệm thu đề tài khoa học cấp tỉnh “Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thông tin về người Việt Nam quê Bến Tre định cư ở nước ngoài và đề xuất giải pháp vận động, phát huy nguồn lực” làm luận cứ khoa học cho Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh Bến Tre và các ban ngành đoàn thể và địa phương hoạch định các chủ trương, chính sách và kế hoạch, triển khai các hoạt động thiết thực trong vận động, phát huy nguồn lực người Bến Tre định cư ở nước ngoài trong thời gian tới. Hiện trên địa bàn tỉnh có 9 Ban liên lạc kiều bào, kiều quyến cấp huyện, thành phố hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ; 89 tổ liên lạc kiều bào, kiều quyến cấp xã, Ban liên lạc kiều bào, kiều quyến trực thuộc Liên hiệp các tổ chức hữu nghị tỉnh được thành lập và hoạt động đạt hiệu quả khá tốt. Họp mặt kiều bào mừng đón năm mới với sự tham gia của các khách mời là đại diện doanh nhân, chuyên gia, trí thức là người Việt Nam ở nước ngoài có quan hệ gắn bó với tỉnh, thành viên các hiệp hội, câu lạc bộ doanh nhân người Việt Nam ở nước ngoài, kiều bào là người Bến Tre định cư ở nước ngoài được tổ chức hàng năm thể hiện tình cảm hướng về cội nguồn của bà con kiều bào với các ý kiến đóng góp chân tình, cởi mở vì sự phát triển bền vững của tỉnh.

Hiện nay, tình hình thế giới tiếp tục biến động nhanh, hậu quả của Covid-19 kéo dài, xung đột Nga - Ukraina, cạnh tranh chiến lược các nước lớn ngày càng gay gắt, trong nước và tại tỉnh Bến Tre đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi những tác động trong kinh tế đối ngoại và thu hút đầu tư, vận động phi chính phủ nước ngoài; tình hình biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh tiếp tục diễn biến phức tạp. Tuy nhiên, hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là mục tiêu chung hướng tới của nhiều quốc gia, dân tộc. Giá trị chung của nhân loại vẫn là bình đẳng, dân chủ, công bằng, tôn trọng luật pháp quốc tế và phát triển bền vững. Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh trong sự phát triển mạnh mẽ của cách mạng khoa học, công nghệ hiện đại và nền kinh tế tri thức đặt ra nhiều thách thức mới.

Trong quá trình hoạt động ngoại giao, tỉnh còn gặp một số khó khăn như công tác vận động, thu hút các nguồn lực bên ngoài phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội còn chưa tương xứng với tiềm năng và nhu cầu thực tế của tỉnh; thiếu đội ngũ chuyên gia trong các lĩnh vực luật pháp quốc tế, thương mại quốc tế; năng lực hội nhập quốc tế của các doanh nghiệp của tỉnh còn nhiều hạn chế; các nguồn lực dành cho việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ làm công tác ngoại giao và đầu tư cơ sở vật chất, tổ chức các hoạt động ngoại giao còn hạn hẹp…

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác ngoại giao thời gian tới, Bến Tre tập trung triển khai thực hiện các hoạt động ngoại giao theo định hướng công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế của địa phương thời gian tới được thông qua tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 32 (19-23/12/2023), Hội nghị Ngoại vụ toàn quốc lần thứ 21 (Hà Nội, ngày 18/12/2023) như sau:

Một là, tiếp tục triển khai một cách đồng bộ, hiệu quả, toàn diện đường lối đối ngoại, hội nhập quốc tế của Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng như Nghị quyết số 34-NQ/TW ngày 09/01/2023 của Bộ Chính trị về một số định hướng, chủ trương lớn triển khai đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, các Chỉ thị, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về vấn đề đối ngoại và các Đề án phát triển quan hệ với các đối tác chủ chốt, quan trọng.

Hai là, ngày càng nâng cao hơn nữa vai trò của công tác ngoại giao gắn với việc triển khai hiệu quả đường lối, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, tăng cường thu hút nguồn lực phát triển bền vững của Bến Tre.

Ba là, đẩy mạnh triển khai công tác ngoại giao kinh tế một cách toàn diện, hiệu quả, thực chất theo các trọng tâm ưu tiên trong Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị số 15-CT/TW ngày 10/8/2022 của Ban Bí thư về công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030. Trên cơ sở đó, xác định rõ hơn vị trí, vai trò của Bến Tre để đến năm 2025, Bến Tre là tỉnh phát triển khá của đồng bằng sông Cửu Long và của cả nước vào năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045 - tỉnh Bến Tre sẽ có nền kinh tế phát triển khá thuộc nhóm 5 tỉnh dẫn đầu vùng đồng bằng sông Cửu Long, nhóm 30 tỉnh dẫn đầu cả nước, tiên tiến và bền vững.

Bốn là, tăng cường đầu tư cho công tác ngoại giao của địa phương tương xứng với thế và lực mới của đất nước, của tỉnh, ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn hiện nay, nhất là về cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ ngoại giao tại địa phương.

Những kết quả đạt được trong công tác ngoại giao những năm qua là nỗ lực lớn và đoàn kết trên dưới một lòng của toàn Đảng bộ và Nhân dân Bến Tre. Với tinh thần hưởng ứng tích cực, quyết liệt của cao điểm thi đua “Đồng khởi mới”, cả hệ thống chính trị, Nhân dân Bến Tre phấn đấu sớm “tăng tốc, về đích” thực hiện đạt và vượt các chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Bến Tre lần thứ XI nhiệm kỳ 2020-2025./.