Xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân - bước chuyển mình chiến lược trong kỷ nguyên mới

Trong thời kỳ đất nước đang bước vào giai đoạn kỷ nguyên mới, phát triển mới, với yêu cầu xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt không chỉ là định hướng chính trị đúng đắn mà còn là yêu cầu cấp thiết của thực tiễn. Đây chính là biểu hiện sinh động của việc hiện thực hóa mục tiêu “lấy người dân làm trung tâm” trong mọi chủ trương, chính sách, hành động của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hội nghị Trung ương lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII (tháng 4/2025) đã thông qua những quyết sách lịch sử, đặc biệt là việc sắp xếp tổ chức bộ máy chính trị và đơn vị hành chính, tạo nền tảng cho một nền hành chính tinh gọn, hiệu quả, gần dân, đáp ứng yêu cầu thời đại mới.

Thế giới đang trải qua kỷ nguyên số với sự phát triển vượt bậc của khoa học - công nghệ, trong khi trong nước, nhu cầu của nhân dân ngày càng cao về chất lượng dịch vụ công, sự minh bạch và hiệu quả của bộ máy nhà nước. Hội nghị Trung ương lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII đã nhấn mạnh yêu cầu chuyển mạnh từ mô hình quản lý hành chính truyền thống sang mô hình hành chính phục vụ, kiến tạo phát triển, với mục tiêu cao nhất là bảo đảm phát triển nhanh, bền vững và nâng cao chất lượng đời sống nhân dân.[1]

1. Chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân – Tinh thần “vì dân phục vụ”

Hội nghị Trung ương lần thứ 11, Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII đã xác định rõ việc xây dựng chính quyền “gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân” là một định hướng chiến lược, thể hiện trong Nghị quyết về tiếp tục đổi mới tổ chức bộ máy hệ thống chính trị và sắp xếp đơn vị hành chính địa phương theo mô hình hai cấp (tỉnh và xã), nhằm xây dựng nền hành chính tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên số.[2]

Trong đó, “gần dân” được hiểu là sự gắn bó mật thiết, thường xuyên giữa chính quyền với nhân dân – không chỉ ở việc tiếp xúc định kỳ, mà còn thể hiện ở sự thấu hiểu, đồng hành và chia sẻ với người dân trong mọi mặt đời sống. Chính quyền gần dân là chính quyền có khả năng lắng nghe và phản ánh trung thực nguyện vọng của nhân dân vào trong quá trình xây dựng, hoạch định và tổ chức thực hiện chính sách.

“Sát dân” là yêu cầu đặt ra đối với tính thực tiễn trong quản lý – điều hành. Chính quyền sát dân là chính quyền nắm chắc tình hình ở cơ sở, hiểu rõ đặc điểm từng vùng miền, từng nhóm đối tượng, từ đó đưa ra các quyết sách phù hợp, sát thực và kịp thời. Đây cũng là biểu hiện của tính chủ động và trách nhiệm trong công tác quản lý nhà nước, không để khoảng cách giữa chính quyền và người dân trở thành rào cản trong tổ chức thực thi chính sách. Sự “sát dân” còn thể hiện ở khả năng dự báo, cảnh báo sớm các nguy cơ, từ đó xử lý nhanh chóng các tình huống phát sinh ngay từ cơ sở, hạn chế tình trạng “trên nóng – dưới lạnh” hoặc “trên bảo – dưới không nghe”.

Quan trọng hơn cả, “phục vụ nhân dân tốt hơn” chính là đích đến của quá trình xây dựng chính quyền hiện đại. Chính quyền phục vụ khác với chính quyền quản lý đơn thuần – ở chỗ, mọi hoạt động công quyền đều lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo. Đó là sự phục vụ chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả, không gây phiền hà, sách nhiễu; là tinh thần trách nhiệm và thái độ tận tâm của đội ngũ cán bộ, công chức trong giải quyết công việc của dân. “Phục vụ tốt” không chỉ là cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục, mà còn là tạo ra môi trường chính sách thân thiện, khuyến khích sự tham gia, phản hồi, góp ý từ phía người dân vào hoạt động của chính quyền.

Như vậy, ba nội dung: gần dân – sát dân – phục vụ nhân dân tốt có mối quan hệ hữu cơ, bổ trợ cho nhau, tạo thành nền tảng vững chắc để xây dựng chính quyền kiến tạo, liêm chính, hành động, vì nhân dân phục vụ là tinh thần xuyên suốt được Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh, nhằm nâng cao năng lực quản trị quốc gia, bảo đảm mọi hoạt động của bộ máy nhà nước đều hướng tới sự hài lòng và quyền lợi của nhân dân [3]. Đây không chỉ là yêu cầu trong quản lý nhà nước hiện đại, mà còn là bước phát triển tất yếu của một chính quyền hướng đến dân chủ, kỷ cương và phát triển bền vững tạo nền tảng cho một chính quyền tinh gọn, hiệu quả, kiến tạo phát triển.

2. Những bước chuyển mình chiến lược theo tinh thần Hội nghị Trung lần thứ ương 11, Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII

Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân, Hội nghị Trung ương lần này đã đề ra các bước chuyển mình mang tính đột phá:

Thứ nhất, sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính một bước đi đột phá được xác lập là cơ cấu lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp: tỉnh và xã. Theo đó, giảm số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh xuống còn 34 (28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương) và giảm 60-70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã. Việc kết thúc hoạt động của cấp huyện và sáp nhập các đơn vị hành chính nhằm thu gọn đầu mối, giảm thiểu tầng nấc trung gian, đồng thời tập trung nguồn lực nâng cao hiệu quả điều hành. Mô hình này không chỉ tạo ra bộ máy gọn nhẹ, mà còn mở ra không gian phát triển mới cho từng địa phương theo tầm nhìn dài hạn 100 năm. Cấp tỉnh sẽ ban hành chính sách và trực tiếp quản lý cấp xã, trong khi cấp xã được tăng cường phân cấp, phân quyền để linh hoạt giải quyết các vấn đề tại cơ sở.

Thứ hai, chuyển đổi số và xây dựng chính quyền số. Hội nghị khẳng định cần ưu tiên phát triển chính quyền số, xã hội số và công dân số. Việc đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ cao (mức độ 3 và 4), tích hợp đồng bộ trên Cổng dịch vụ công quốc gia và sử dụng nền tảng dữ liệu dùng chung sẽ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp, đồng thời tăng cường tính minh bạch, khả năng kiểm tra, giám sát xã hội. Trong môi trường đó, công nghệ thông tin trở thành cầu nối trực tiếp, giúp rút ngắn khoảng cách giữa người dân và cơ quan nhà nước.

Thứ ba, cải cách thủ tục hành chính, Hội nghị xác định đây là khâu then chốt mang tính đột phá. Trọng tâm là đơn giản hóa quy trình, thủ tục, loại bỏ những rào cản gây phiền hà trong tiếp cận dịch vụ công. Các mô hình như “một cửa”, “một cửa liên thông”, trung tâm hành chính công tại cấp tỉnh và xã tiếp tục được hoàn thiện và mở rộng, bảo đảm chính quyền cơ sở có đủ điều kiện để xử lý nhanh chóng, sát thực tế các yêu cầu của người dân.

Thứ tư, tăng cường trách nhiệm giải trình và minh bạch là yêu cầu bắt buộc trong xây dựng chính quyền hiện đại. Tăng cường đối thoại định kỳ, thiết lập cơ chế tiếp nhận phản ánh của nhân dân theo thời gian thực và coi phản biện xã hội là một phần không thể thiếu trong hoạch định và điều chỉnh chính sách – chính là cách để xây dựng chính quyền biết lắng nghe, biết điều chỉnh và hành động vì lợi ích cộng đồng.

Thứ năm, đề cao vai trò người đứng đầu. Người lãnh đạo phải nêu gương, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, đồng thời trực tiếp đối thoại, lắng nghe và giải quyết triệt để các vướng mắc còn tồn đọng trong nhân dân. Đây là biểu hiện rõ nét của một chính quyền phục vụ – lấy hiệu quả thực tế và sự hài lòng của dân làm thước đo cho sự thành công trong quản trị.

Những bước chuyển này không chỉ tạo tiền đề cho một nền hành chính hiện đại mà còn đáp ứng kỳ vọng của nhân dân trong kỷ nguyên mới, đúng với tinh thần “chủ động, tự cường và tự chủ trong phát triển” của Hội nghị Trung ương lần thứ 11. Có thể nói, những bước chuyển chiến lược nêu trên đang góp phần quan trọng vào quá trình xây dựng nền hành chính hiện đại, liêm chính, dân chủ và phục vụ. Đây chính là những tiền đề vững chắc để chính quyền các cấp từng bước nâng cao chất lượng phục vụ, đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao của nhân dân trong thời đại mới.

3. Định hướng và giải pháp chiến lược

Trong tiến trình hiện đại hóa nền hành chính nhà nước và xây dựng chính quyền phục vụ nhân dân, việc xác định rõ các định hướng chiến lược và giải pháp trọng tâm mang ý nghĩa quyết định. Để xây dựng một nền hành chính thật sự gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt, cần tiếp tục triển khai đồng bộ, hiệu quả các nhóm giải pháp có tính đột phá và lâu dài, phù hợp với bối cảnh phát triển của đất nước và yêu cầu của kỷ nguyên số.

Thứ nhất, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế và hệ thống pháp luật liên quan đến tổ chức bộ máy hành chính nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Việc sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật nhằm xóa bỏ chồng chéo trong chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính; đồng thời bảo đảm sự phân công rõ ràng, phối hợp chặt chẽ và trách nhiệm giải trình cụ thể là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng chính quyền kiến tạo. Sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương trước ngày 30/6/2025, đảm bảo hiệu lực từ 1/7/2025, tạo hành lang pháp lý cho việc sắp xếp bộ máy và đơn vị hành chính. Các quy định phải bám sát thực tiễn, tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch. Cần hướng tới mô hình tổ chức bộ máy tinh giản nhưng hoạt động linh hoạt, hiệu quả, có khả năng thích ứng với các yêu cầu thay đổi nhanh chóng của xã hội.

Thứ hai, xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có năng lực, phẩm chất đạo đức và tinh thần phục vụ nhân dân là yếu tố then chốt. Trong thời đại mới, năng lực chuyên môn là điều kiện cần, nhưng thái độ, tác phong, ý thức trách nhiệm và kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống của cán bộ, công chức trong tiếp xúc và làm việc với người dân mới là điều kiện đủ để tạo nên chính quyền phục vụ. Do đó, cần tập trung đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng mềm và kiến thức số cho đội ngũ công chức các cấp; đồng thời đổi mới công tác đánh giá, thi đua, khen thưởng gắn với mức độ hài lòng của người dân và kết quả thực thi nhiệm vụ trên thực tế. Cán bộ nào không theo kịp yêu cầu phục vụ, thiếu trách nhiệm, gây phiền hà cho dân cần được xử lý nghiêm, kịp thời, công khai để làm gương.

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng nền hành chính số hiện đại, công khai, minh bạch là giải pháp có ý nghĩa chiến lược trong kỷ nguyên mới. Chính quyền các cấp cần tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng số, hoàn thiện các nền tảng quản lý tích hợp, liên thông dữ liệu từ trung ương đến địa phương. Việc phát triển các dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4, tích hợp trên Cổng dịch vụ công quốc gia không chỉ giúp giảm thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp, mà còn nâng cao hiệu quả, minh bạch và khả năng giám sát của xã hội. Bên cạnh đó, cần bảo đảm an toàn an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân và thông tin công dân – để tạo niềm tin và khuyến khích người dân sử dụng các dịch vụ công trực tuyến.

Thứ tư, cần đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương, bảo đảm tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm đi đôi với kiểm tra, giám sát chặt chẽ. Khi được phân quyền đúng mức, cấp chính quyền cơ sở sẽ có điều kiện linh hoạt giải quyết các công việc cụ thể phát sinh tại địa bàn, không phải chờ chỉ đạo từ cấp trên trong những vấn đề có thể xử lý tại chỗ. Song song đó, cần có các cơ chế kiểm soát quyền lực hiệu quả, ngăn chặn sự lạm dụng, tùy tiện trong thực thi nhiệm vụ, đặc biệt ở các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực.

Thứ năm, phát huy mạnh mẽ vai trò giám sát và phản biện xã hội của người dân, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan báo chí trong quá trình xây dựng chính quyền phục vụ. Việc tăng cường đối thoại định kỳ, công khai hóa thông tin quản lý nhà nước và tạo kênh tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị từ nhân dân sẽ giúp chính quyền kịp thời điều chỉnh, khắc phục các hạn chế, yếu kém trong thực thi chính sách. Đặc biệt, cần lắng nghe và coi trọng các ý kiến đóng góp từ người dân như một phần không thể thiếu của quy trình xây dựng chính sách, từ đó nâng cao chất lượng quyết định hành chính và tăng tính đồng thuận xã hội.

Thứ sáu, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, địa phương phải là người nêu gương trong hành động, chủ động đổi mới, quyết liệt trong chỉ đạo, dám chịu trách nhiệm và tiên phong trong việc xây dựng văn hóa phục vụ trong bộ máy hành chính. Lãnh đạo các cấp phải tiên phong đổi mới, dám chịu trách nhiệm và trực tiếp đối thoại, giải quyết các vấn đề thiết thực của dân.

Xây dựng chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt là bước chuyển mình chiến lược, khẳng định quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong việc nâng cao chất lượng quản trị quốc gia. Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII đã đặt nền móng cho một nền hành chính tinh gọn, hiệu quả, lấy dân làm gốc, với các quyết sách lịch sử về sắp xếp bộ máy và đơn vị hành chính. Sự tham gia tích cực của nhân dân, cùng với sự đổi mới mạnh mẽ từ chính quyền, sẽ tạo nên một nền hành chính hiện đại, dân chủ, minh bạch, thực sự “vì dân, do dân và phục vụ dân” – đúng với mục tiêu phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới. Sự tham gia tích cực của người dân, cùng với sự đổi mới mạnh mẽ từ phía chính quyền, sẽ tạo nên một nền hành chính hiện đại – dân chủ – công khai – vì nhân dân phục vụ.

Tài liệu tham khảo:
[1], [2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 11, khóa XIII, Văn phòng Trung ương Đảng, tháng 4 năm 2025. 
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 167.

 

Trần Văn Hòa
Khoa Nhà nước và pháp luật

CHUYÊN ĐỀ

hcm

Thư viện ảnh