Vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh về đánh giá cán bộ trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” vào xây dựng đội ngũ cán bộ

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cán bộ luôn có vị trí đặc biệt quan trọng trong mọi sự nghiệp cách mạng “Cán bộ là gốc của mọi công việc, là dây chuyền của bộ máy; vấn đề cán bộ quyết định tất cả”, “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”. Việc đánh giá, sử dụng đúng cán bộ “đúng người, đúng việc” là một trong những khâu then chốt trong xây dựng đội ngũ cán bộ, là một trong những công việc trọng yếu trong công tác cán bộ. Bởi đánh giá đúng, sử dụng đúng cán bộ giúp đánh giá, sử dụng đúng tài - đức của cán bộ để bố trí họ vào những vị trí hữu ích nhất cho nhân dân, cho đất nước.

1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đánh giá cán bộ trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng công tác cán bộ và luôn đặt lên vị trí hàng đầu trong xây dựng đảng và chính quyền nhà nước. Tư tưởng về công tác cán bộ của Người được thể hiện qua rất nhiều tác phẩm, mẫu chuyện kể,... Trong đó, tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện khá toàn diện quan điểm, tư tưởng của Người về công tác cán bộ. Tư tưởng ấy không chỉ phát huy vai trò trong cách mạng giải phóng dân tộc mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay.

Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm rằng “Cán bộ là gốc của mọi công việc”, “là dây chuyền của bộ máy”.... Trong cỗ máy công nghiệp, dây chuyền liên quan đến nhiều bộ phận, nếu dây chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy toàn bộ máy cũng tê liệt. Nếu ví sự chuyển động của xã hội như một “cỗ máy” khổng lồ thì trong “cỗ máy” đó, cán bộ là dây chuyền, là “cầu nối” giữa Đảng, Chính phủ với Nhân dân. Cán bộ phải đem chính sách của Chính phủ, của đoàn thể thi hành trong Nhân dân, giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời, đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng. Như vậy, nếu cán bộ “kém” thì một mặt chính sách không thể thực hiện được, mặt khác việc hoạch định, xây dựng chính sách mới sai lầm hoặc không phù hợp. Cần hiểu rằng, cán bộ cũng là người, ai cũng có tính tốt và tính xấu. Song đã là một người cán bộ cách mạng thì phải cố gắng phát triển những tính tốt và sửa bỏ những tính xấu. Vì “tính xấu của một người thường chỉ có hại cho người đó; còn tính xấu của một đảng viên, một cán bộ sẽ có hại đến Đảng, có hại đến nhân dân”.

Để cất nhắc, sử dụng “đúng người, đúng việc”, dùng người “đúng chỗ, đúng việc”, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh phải có quan điểm và phương pháp đánh giá đúng cán bộ. Trước hết, “phải có độ lượng vĩ đại thì mới có thể đối với cán bộ một cách chí công vô tư, không có thành kiến, khiến cho cán bộ không bị bỏ rơi” [1]. Đây chính là thái độ công tâm, công bằng và khách quan của người trong đánh giá, sử dụng cán bộ. Bác viết “Trong thế giới cái gì cũng biến hóa.... Vì vậy cách xem xét cán bộ quyết không nên chấp nhất, vì nó cũng phải biến hóa, .... quá khứ, hiện tại và tương lai của mọi người không phải luôn giống nhau” [2]. Do đó, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh “xem xét cán bộ không chỉ xem ngoài mặt mà còn phải xem tính chất của họ. Không phải xem một việc, một lúc mà phải xem cả lịch sử, toàn cả công việc của họ”, không nên đem một cái khuôn khổ nhất định mà lắp vào tất cả mọi người khác nhau. Trước khi cất nhắc cán bộ phải nhận xét, đánh giá rõ ràng: “Chẳng những xem xét công tác của họ mà còn phải xem xét cách sinh hoạt của họ. Chẳng những xem xét cách viết, cách nói của họ mà còn phải xem xét việc làm của họ có đúng với lời nói, bài viết của họ hay không. Chẳng những xem xét họ đối với ta thế nào, mà còn phải xem xét họ đối với người khác như thế nào. Ta nhận họ tốt, còn phải xem xét số nhiều đồng chí có nhận họ tốt hay không. Phải biết ưu điểm của họ, mà cũng phải biết khuyết điểm của họ”.

Như vậy, quan điểm xem xét cán bộ của Chủ tịch Hồ Chí Minh rất tổng hợp, rất lịch sử và biện chứng, xem xét đánh giá cán bộ phải đặt trong điều kiện và hoàn cảnh cụ thể, biết rõ ràng cán bộ, mới có thể cất nhắc cán bộ một cách đúng mực có như vậy mới khắc phục được những khuyết điểm chủ quan thường mắc trong công tác cán bộ như “ham dùng người bà con, anh, em quen biết, bầu bạn, cho họ là chắc chắn hơn người ngoài; ham dùng những kẻ khéo nịnh hót mình, mà chán ghét những người tính tình không hợp với mình” [3]. Chỉ trên quan điểm đánh giá, sử dụng cán bộ như vậy, chúng ta mới đánh giá, sử dụng đúng tài năng, đức độ của cán bộ để bố trí họ vào những vị trí hữu ích nhất cho dân, cho nước.

Đồng thời, quan điểm đánh giá, sử dụng cán bộ của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn hàm chứa đầy tính nhân văn. Điều này, được biểu hiện ở niềm tin, tình thương yêu và thái độ vừa nghiêm khắc, vừa độ lượng đối với cán bộ “cần phải tôn trọng lòng tự tin, tự trọng của các đồng chí mình”. Khi giao việc cho cán bộ phải để cho cán bộ có quyền tùy cơ ứng biến mới có thể phát huy được tài năng của họ, mới phát huy được sáng kiến của họ “phải hoàn toàn tin họ không nên sớm ra lệnh này, trưa đổi lệnh khác, nếu không tin cán bộ, sợ họ làm không được, rồi việc gì mình cũng nhúng vào, kết quả thành chứng bao biện, công việc vẫn không xong”. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói “nếu đào tạo một mớ cán bộ nhát gan dễ bảo “đập đi, hò đứng”, không dám phụ trách. Như thế là một việc thất bại cho Đảng” [4]. Đảng phải thương yêu cán bộ “nhưng thương yêu không phải là vỗ về, nuông chiều phó mặc”; “Thương yêu là giúp họ học tập thêm, tiến bộ thêm”; “thấy khuyết điểm thì giúp họ sửa chữa ngay để vung trồng cái thói có gan phụ trách, cả gan làm việc của họ”. Theo Người, thương yêu cán bộ chính là ở thái độ thưởng phạt công minh, có thành tích thì khen, có khuyết điểm phải phạt. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh nhiều lần “Người đời ai cũng có chỗ tốt và chỗ xấu”, “ai cũng có khuyết điểm”, “có làm việc thì có sai lầm”... “Chúng ta không sợ sai lầm khuyết điểm”. “Chỉ sợ những người lãnh đạo không biết tìm cách đúng để giúp cán bộ sửa chữa sai lầm và khuyết điểm”. Phải biết cải tạo họ “không phải vì một sai lầm to lớn, mà đã vội cho họ là cơ hội chủ nghĩa, đã cảnh cáo, đã tạm khai trừ, ...phải độ lượng và có thái độ thân thiết giúp họ tìm ra cái cớ vì sao mà sai lầm”. Người viết “cố nhiên cần dùng cách giải quyết thuyết phục, cảm hóa, dạy bảo,... song không phải tuyệt nhiên không dùng xử phạt”, lầm lỗi có việc to, việc nhỏ nên theo Người cũng phải xử phạt công minh “cần phải phân tích rõ ràng cái cớ sai lầm, phải xét kỹ lưỡng việc nặng hay nhẹ, phải xử phạt cho đúng”. Như vậy, đối với những khuyết điểm, sai lầm của cán bộ cần phải xem xét phạt một cách công minh, đồng thời cũng phải độ lượng, khoan dung, chỉ cho họ thấy sai lầm, khuyết điểm và tạo điều kiện để họ khắc phục sai lầm, khuyết điểm để tiến bộ.

2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong thực hiện Chiến lược cán bộ của Đảng ta

Kế thừa, phát triển tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về đánh giá cán bộ, trong thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thể chế hóa, cụ thể hóa các nguyên tắc về: Quan hệ giữa đường lối chính trị và đường lối cán bộ; quan điểm giai cấp và chính sách đại đoàn kết rộng rãi trong công tác cán bộ; quan hệ giữa tiêu chuẩn và cơ cấu; giữa đức và tài; giữa kế thừa và phát triển; giữa sự quản lý thống nhất của Đảng với phát huy đầy đủ trách nhiệm của các cơ quan trong hệ thống chính trị; giữa thẩm quyền, trách nhiệm cá nhân và tập thể; giữa phân cấp, phân quyền và kiểm tra, giám sát, kiểm soát để thực hiện thống nhất, đồng bộ trong Đảng và hệ thống chính trị” [5].

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về đánh giá cán bộ, trong những năm qua, công tác đánh giá cán bộ đã từng bước được cải thiện tốt hơn, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quy định, hướng dẫn về công tác đánh giá cán bộ. Đây là công việc hệ trọng được tiến hành cẩn thận, hiệu quả, minh bạch, dân chủ, đáp ứng được yêu cầu của từng thời kỳ cách mạng. Bởi, đánh giá cán bộ là khâu mở đầu, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng liên quan đến các khâu khác của công tác cán bộ.

Mặc dù, việc đánh giá cán bộ là quan trọng nhất nhưng đây vẫn còn là khâu yếu trong công tác cán bộ. Điều này được Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ: “Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu mặc dù có nhiều đổi mới nhưng vẫn còn không ít trường hợp chưa phản ánh đúng thực chất” [6]. Vì đánh giá cán bộ là đánh giá con người. Đó là một tổng thể bao gồm nhiều nội dung về phẩm chất đạo đức, năng lực công tác, thái độ làm việc,... Bản chất con người luôn thể hiện một cách đa dạng, phức tạp, khó xác định, có những nội dung là thuộc tính bên trong rất khó định lượng. Do vậy, trong thực tế có một bộ phận cán bộ nghĩ khác, nói khác; nói khác, làm khác. Nhiều chuyên gia nhận định, cái khó của đánh giá cán bộ là làm sao đánh giá đúng thực chất, không “thấy đỏ tưởng là chín”. 

Do đó, thời gian tới tiếp tục vận dụng một cách hiệu quả các giá trị trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh về đánh giá cán bộ vào xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng ta hiện nay, cần:

Thứ nhất, chú trọng đổi mới đánh giá cán bộ cần dựa vào thực tế phẩm chất năng lực thực của cán bộ, không thể dựa vào cảm tính của chủ thể đánh giá

Đánh giá cán bộ là quá trình xem xét toàn diện về đức và tài, phẩm chất và năng lực của cán bộ. Nếu thật sự cán bộ có năng lực, nhiều thành tích, ghi được nhiều dấu ấn, không có lý gì nhân dân không biết. Khi vai trò giám sát của nhân dân được phát huy, nếu thật sự cán bộ được bổ nhiệm không có năng lực, thành tích, chưa tạo được dấu ấn, liệu có qua được sự tinh thường của nhân dân, ít nhất ở xung quanh nơi cán bộ đang công tác và cống hiến. Bởi vậy, nếu không thực hiện khảo sát đánh giá, khảo sát cán bộ một cách thận trọng, kỹ lưỡng, nhiều chiều thì sẽ dẫn đến những hệ quả khó lường, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công việc, đặc biệt trong việc bố trí, sử dụng, bổ nhiệm cán bộ [7].

Đánh giá cán bộ phải bảo đảm tính công bằng, khách quan. Nguyên tắc này đòi hỏi: Phải công khai hóa nội dung, tiêu chuẩn và phương pháp tiến hành; bộ phận có thẩm quyền đánh giá phải thể hiện được sự công bằng, khách quan; dựa trên sự khảo sát, thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau; luật hóa công tác đánh giá cán bộ. 

Đánh giá cán bộ phải được thực hiện trên quan điểm lịch sử, cụ thể. Thời điểm, hoàn cảnh lịch sử cụ thể có sự chi phối, ảnh hưởng tới công tác của từng cán bộ, vì thế trong đánh giá cán bộ phải căn cứ vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể mà đề ra tiêu chí đánh giá phù hợp.

Đánh giá cán bộ cần bảo đảm tính toàn diện. Trong đánh giá phải xem xét tới tất cả các mối liên hệ trực tiếp, gián tiếp; bên trong, bên ngoài; khách quan, chủ quan trong mọi mặt công tác của cán bộ. Các khâu trong công tác cán bộ đều có quan hệ ràng buộc lẫn nhau, vì thế, đánh giá cán bộ phải được nhìn nhận trong mối quan hệ tổng thể, toàn diện các mặt công tác, không phiến diện một mặt công tác nào.

Đánh giá cán bộ phải tuân theo quan điểm phát triển. Cần nhìn nhận đúng quá trình phấn đấu vươn lên, sự phát triển trong công tác và dự báo được khả năng, triển vọng, xu hướng phát triển của cán bộ. Công tác đánh giá phải nhìn nhận được sự phát triển và triển vọng về trình độ, năng lực của cán bộ sau từng giai đoạn; đặc biệt, phải góp phần phát hiện cán bộ trẻ tài năng và sớm đưa họ vào quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng để trở thành nguồn cán bộ lãnh đạo kế cận trong tương lai. 

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện quy định, nguyên tắc đánh giá cán bộ của Đảng, Nhà nước 

Tiếp tục thể chế hóa nguyên tắc Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ đi đôi với phát huy trách nhiệm của các tổ chức và người đứng đầu các tổ chức trong hệ thống chính trị về công tác cán bộ. Nghiên cứu, thực hiện nghiêm quy định trách nhiệm và thẩm quyền của người đứng đầu trong công tác cán bộ. Bổ sung, hoàn thiện hệ thống các quy định, quy chế về sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của các tổ chức thành viên khác trong hệ thống chính trị. Tiếp tục cải tiến quy trình công tác nhân sự của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Mở rộng và phát huy dân chủ trong công tác cán bộ, bảo đảm khách quan, công tâm, công khai, minh bạch.

Để hoàn thiện công tác đánh giá cán bộ của Đảng, phải xây dựng tiêu chuẩn chức danh cán bộ và tiêu chí đánh giá cụ thể đối với từng chức danh, từng đối tượng cán bộ, phù hợp với thời kỳ mới. Từ đó đảm bảo hệ thống các quy định, tiêu chí đánh giá là “thước đo” thật chuẩn trong đánh giá cán bộ. 

Thứ ba, thực hiện nghiêm túc chế độ tự phê bình và phê bình 

Thực hiện tốt việc tự phê bình và phê bình ở các cấp, trước hết là cán bộ chủ chốt; lấy tự phê bình làm chính, tránh cách làm hình thức, chiếu lệ. Có hình thức tổ chức thích hợp để quần chúng nhân dân tại cơ quan, đơn vị và nơi ở tham gia phê bình cán bộ làm tiền đề để có cơ sở đánh giá đúng thực tại cán bộ, đảng viên.

Nghiêm cấm mọi hiện tượng trù dập người thẳng thắn đấu tranh phê bình cũng như lợi dụng phê bình để đả kích cá nhân, vu cáo, gây rối nội bộ. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các quy chế, quy định của Đảng và Nhà nước về chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí và các tệ nạn khác, quy định những điều cán bộ, đảng viên, công chức không được làm. Đẩy mạnh công tác cải cách hành chính. Bảo đảm quyền giám sát của nhân dân đối với cán bộ, công chức và bộ máy nhà nước. Xây dựng quy chế thực hiện công khai và dân chủ việc xét duyệt các chương trình kinh tế - xã hội, dự án đầu tư, phân bổ ngân sách, kinh phí, cấp giấy phép, … Tăng cường kiểm kê, kiểm sát, kiểm tra chặt chẽ việc chi tiêu ngân sách nhà nước, tài sản công, tài chính đảng, đoàn thể, các loại quỹ do nhân dân đóng góp ở tất cả các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở. Xử lý kịp thời, nghiêm minh theo pháp luật những cán bộ, công chức tham nhũng, buôn lậu, lãng phí và những người bao che, tiếp tay cho các hành vi đó. 

Tóm lại, đánh giá cán bộ luôn được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm đặc biệt, đây là khâu mở đầu, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, có sức ảnh hưởng lớn đến kết quả các khâu khác trong công tác cán bộ. Điều này thể hiện rõ nét qua tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” ra đời cách đây hơn 75 năm nhưng vẫn vẹn nguyên giá trị to lớn về lý luận và thực tiễn, là một trong những văn kiện hết sức quan trọng, là cẩm nang, hành trang gối đầu giường của cán bộ, đảng viên. Hiện nay, nội dung của tác phẩm vẫn luôn là những lời chỉ huấn cơ bản, là tài liệu quý đối với Đảng, Nhà nước ta; đặc biệt là đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên trong rèn luyện và phấn đấu. Đồng thời, việc học tập và làm theo tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh là hết sức cần thiết đối với mỗi cán bộ, đảng viên, góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, để Đảng ngang tầm với yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh./.

===========================

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2010, tr.319. 

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2010, tr.317-318. 

[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2010, tr.318 

[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, t.5, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, 2010, tr.321. 

[5] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.205-206. 

[6] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.196. 

[7] Đỗ Anh: “Giải “bài toán khó” trong đánh giá cán bộ, Tạp chí Xây dựng Đảng, https://www.xaydungdang.org.vn/giai-bao-chi-toan-quoc-ve-xay-dung-dang/giai-bai-toan-kho-trong-danh-gia-can-bo-16668 [truy cập ngày 25/6/2024].