Vận dụng phong cách diễn đạt của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào công tác giảng dạy của giảng viên Trường Chính trị Bến Tre

Phong cách Hồ Chí Minh là những đặc trưng, giá trị phong phú thể hiện trong toàn bộ cuộc sống và hoạt động của Người, tạo thành một chỉnh thể nhất quán, logic từ suy nghĩ (phong cách tư duy) đến nói, viết (phong cách diễn đạt) và biểu hiện ra hoạt động sống hàng ngày (phong cách làm việc, phong cách ứng xử, phong cách sinh hoạt). Trong phạm vi bài viết này, tác giả chủ yếu nghiên cứu về phong cách diễn đạt của Bác, từ đó vận dụng vào thực tiễn công tác giảng dạy, góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của giảng viên Trường Chính trị tỉnh Bến Tre.

1. Nội dung phong cách diễn đạt của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Nói và viết là hoạt động cơ bản, thường nhật của con người. Thực tế cho thấy phần lớn lượng thông tin và thông điệp cuộc sống, công việc mà con người thu nhận và truyền đi mỗi ngày đều thực hiện thông qua kênh giao tiếp chủ yếu là nói và viết. Tuy nhiên, đối với Hồ Chí Minh, nói và viết không đơn thuần chỉ là hành động thông tin, mà quan trọng hơn đó còn là quá trình các chủ thể tác động lên đối tượng người đọc, người nghe nhằm nâng cao nhận thức, thuyết phục, cảm hóa, để thay đổi quan niệm và hành vi, hướng mọi người vào các hoạt động phù hợp xu hướng tiến bộ của xã hội, của thời đại. Chính vì lẽ đó, nói và viết được Người xác định là phương thức quan trọng không thể thiếu để tuyên truyền, giác ngộ ý thức cách mạng, củng cố niềm tin và thúc đẩy tính tích cực hành động của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. 

Nghiên cứu phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh, có thể thấy nét độc đáo, đặc sắc trong cách nói, cách viết của Người là:

Diễn đạt ngắn gọn: Nhìn chung, những bài nói, bài viết của Hồ Chí Minh thường ngắn gọn, có khi rất ngắn, nhiều vấn đề mang tính thời đại, có ý nghĩa quyết định đối với sự tồn vong của quốc gia, dân tộc nhưng lại được Người cô động thành những châm ngôn rất ngắn gọn, súc tích: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” [1] , “Nước lấy dân làm gốc” [2], “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người” [3] ... Chính vì vậy, những tư tưởng lớn của Người trở nên dễ thuộc, dễ nhớ, nhanh chóng đi vào quần chúng, cỗ vũ, hướng dẫn họ hành động. Theo Hồ Chí Minh, diễn đạt ngắn gọn là nói và viết phải đảm bảo gọn gàng, cô đọng, có đầu có đuôi, hàm súc, ý nhiều lời ít, không thừa không thiếu, thiết thực, thấm thía chắc chắn. Để có cách nói, cách viết ngắn gọn trước hết phải có tư duy mạch lạc, ngôn từ phong phú, vốn sống dồi dào, đồng thời cũng phải thông qua quá trình rèn dũa công phu.

Diễn đạt đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ: Theo Hồ Chí Minh, dù có tri thức uyên bác nhưng không biết cách diễn đạt, không có tâm hồn và trái tim đồng điệu, không nói tiếng nói, không viết bằng văn phong của người đọc, người nghe thì khó diễn đạt cuốn hút, khó tập trung sự quan tâm, chú ý của mọi người vào nội dung mà người nói, người viết muốn truyền tải, từ đó làm giảm đi khả năng lĩnh hội và thay đổi nhận thức, hành vi. Chính vì vậy, để diễn đạt đơn giản, dễ hiểu, dễ nhớ, theo Hồ Chí Minh phải xác định rõ chủ đề, đối tượng, mục đích, từ đó mà tìm cách nói, cách viết cho đúng, phù hợp với chủ đề và đối tượng nhằm đạt được mục đích đề ra; khi diễn đạt cần thực hiện bốn vấn đề có liên quan chặt chẽ với nhau, đó là: Nói, viết cái gì? Nói, viết cho ai? Nói, viết để làm gì? Nói, viết như thế nào? Nếu không xác định rõ chủ đề, đối tượng, mục đích và tìm được cách thể hiện phù hợp thì mọi bài nói, bài viết đều không có tác dụng. Trong bốn vấn đề trên thì "cái gì", "cho ai", "để làm gì" quyết định cách thể hiện "như thế nào?"

Diễn đạt chân thực: Không thể phủ nhận rằng những bài nói, bài viết của Hồ Chí Minh bao giờ cũng đem lại cho người nghe, người đọc lượng thông tin cao và chính xác. Bởi những dữ liệu, sự kiện được Người đưa vào bài nói, bài viết bao giờ cũng được kiểm tra, chắc lọc kỹ lưỡng từ nguồn thực tiễn phong phú của đời sống xã hội nên có tính chân thực, sinh động và thuyết phục cao. Bằng cách đó, Hồ Chí Minh không cần lý giải nội dung dài dòng nhưng bao giờ cũng mang lại cho người nghe, người đọc một niềm tin sâu sắc. Từ đặc điểm trong phong cách diễn đạt của mình, Hồ Chí Minh yêu cầu cán bộ, đảng viên khi nói và viết, "điều gì biết thì nói biết, không biết thì nói không biết. Không nên nói ẩu", viết "phải đúng sự thật, không được bịa ra", "chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ chớ nói, chớ viết", "khi không có gì cần nói, không có gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn” [4] . Người chỉ rõ tác hại của việc nói và viết thiếu chân thực là sẽ làm giảm niềm tin của quần chúng với cách mạng, làm cho lãnh đạo không thấy đúng tình hình để đề ra chủ trương giải pháp thích hợp; tạo điều kiện cho địch lợi dụng chống phá ta.

Diễn đạt giản dị, trong sáng, dễ hiểu: Mục đích nói và viết của Hồ Chí Minh là cốt làm sao cho lý luận trở nên gần gũi, dễ hiểu với tất cả mọi người, vì vậy, nét đặc trưng trong phong cách diễn đạt của Người là luôn hướng đến sự giản dị, cụ thể, thiết thực. Theo Hồ Chí Minh, muốn nói, viết được trong sáng, giản dị, dễ hiểu, trước hết phải “học cách nói của quần chúng mới lọt tai quần chúng”, vì "cách nói của dân chúng rất đầy đủ, rất hoạt bát, rất thiết thực, mà lại rất giản đơn" [5]. Vì vậy, khi nói hay viết, Người thường lựa chọn, sử dụng từ ngữ sinh động, gần gũi với cách nghĩ của quần chúng, gắn với những hình ảnh, sự ví von, so sánh cụ thể; Người cũng thường sử dụng lối kể chuyện để dẫn chứng, đan xen những câu thơ, câu ca dao có vần điệu, làm cho bài nói hay bài viết trở nên sinh động, gần gũi với lối cảm, lối nghĩ của quần chúng. Hồ Chí Minh phê phán gay gắt những người ham dùng chữ, hay nói chữ, sính dùng chữ, tiếng nước ngoài; nên dù là một người đọc nhiều, hiểu rộng, biết nhiều ngoại ngữ nhưng khi nói, khi viết bao giờ Hồ Chí Minh cũng sử dụng một loại ngôn ngữ tùy theo đối tượng người nghe, người đọc. Đặc biệt nói và viết cho quần chúng nhân dân bao giờ Người cũng trở về với ngôn ngữ dân tộc, dùng cách nói của nhân dân.

2. Vận dụng phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh vào công tác giảng dạy của giảng viên Trường Chính trị Bến Tre

Trường Chính trị là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng của đảng bộ các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, có chức năng đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thuộc các cơ quan, đơn vị thuộc hệ thống chính trị địa phương về lý luận chính trị; chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; kiến thức và chuyên môn, nghiệp vụ về công tác xây dựng đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội; kiến thức về một số lĩnh vực khác; tham gia tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khoa học về xây dựng đảng và hệ thống chính trị địa phương. Giảng viên Trường Chính trị là lực lượng chủ lực, trực tiếp tham gia giảng dạy và quyết định chất lượng thực hiện các chương trình đào tạo, bồi dưỡng thuộc chức năng, nhiệm vụ của trường. Chính vì thế, giảng viên Trường Chính trị càng cần thiết phải nghiên cứu, học tập và vận dụng phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh vào công tác giảng dạy, nghiên cứu để có cách nói, cách viết sinh động, cuốn hút, chuyển tải đầy đủ nội dung, giúp người học quán triệt, tin tưởng sâu sắc vào đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, từ đó có sự chủ động, tích cực, sáng tạo trong vận dụng kiến thức được trang bị tại trường vào nâng cao hiệu quả lãnh đạo, quản lý tại địa phương.

Trên cơ sở nghiên cứu phong cách diễn đạt của Chủ tịch Hồ Chí Minh và xuất phát từ vai trò, trách nhiệm của đội ngũ giảng viên Trường Chính trị, thiết nghĩ giảng viên, nhất là đội ngũ giảng viên trẻ cần học tập, vận dụng phong cách diễn đạt của Bác bằng một số giải pháp cụ thể như sau:

Thứ nhất, nâng cao ý thức, trách nhiệm của giảng viên về học tập, vận dụng phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh vào công tác giảng dạy.

Mỗi giảng viên cần nhận thức sâu sắc ý nghĩa, sự cần thiết của việc học tập, làm theo tư tưởng, phong cách, đạo đức Hồ Chí Minh đối với việc nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng và đổi mới tác phong, lề lối làm việc. Trong đó, đối với giảng viên, việc quán triệt và thực hiện đúng những nguyên tắc, phương pháp nói và viết đã được Hồ Chí Minh đúc kết có ý nghĩa thiết thực, trực tiếp tác động đến việc nâng cao hiệu quả giảng dạy, nghiên cứu, nhất là tạo cho giảng viên có phong cách diễn đạt tự tin, cuốn hút, tạo sự hứng khởi, tin tưởng cho người học trong quá trình tiếp thu kiến thức bài giảng. Do đó, mỗi giảng viên cần nêu cao tính tự giác, tích cực nghiên cứu, tìm hiểu, lựa chọn nội dung và xác định phương pháp vận dụng phù hợp phong nói và viết của Hồ Chí Minh vào hoạt động soạn, giảng, nghiên cứu viết bài…

Thứ hai, rèn luyện phong thái diễn đạt tự tin, chuyên nghiệp, sinh động, cuốn hút khi giảng bài.

Trong nội dung này, đặc biệt là trong quá trình soạn giáo án và giảng bài trên lớp, người giảng viên cần triệt để bám sát và giải quyết tốt các vấn đề có tính nguyên tắc được Hồ Chí Minh chỉ ra trước khi nói, viết: Giảng nội dung gì, trọng tâm bài nằm ở đâu? Giảng cho đối tượng học viên nào? Mục tiêu, kết quả mong muốn đạt được sau mỗi bài giảng là gì? Phương pháp giảng dạy nào là phù hợp cho nội dung, đối tượng và mục đích đó? Trên cơ sở đáp án tìm được, giảng viên cần tập trung trí tuệ, công sức để làm rõ nội dung trọng tâm, lựa chọn phương pháp phù hợp cho từng vấn đề, không ngừng nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện giáo án và tập dượt để nắm chắc và thể hiện tốt nhất vấn đề cần trình bày.

Giảng viên khi giảng bài phải cung cấp cho học viên lượng thông tin đầy đủ theo mục tiêu bài giảng; nhưng nội dung và cách thức trình bày cần ngắn gọn, sắp xếp ý tứ, câu từ mạch lạc, súc tích, sử dụng từ ngữ trong sáng, giản dị, gần gũi, dễ hiểu phù hợp với khả năng tư duy và trình độ nhận thức của người nghe; dữ liệu, thông tin nêu ra phải chính xác, chân thực, nhất là những kiến thức thực tiễn phải có nguồn trích dẫn đầy đủ, để tạo lòng tin của học viên, cái gì chưa điều tra, chưa biết kỹ, chưa biết rõ thì không đưa vào giảng dạy, không truyền đạt cho người học.

Đặc biệt, so với các môi trường giáo dục khác, đối tượng học viên của Trường Chính trị có tính đặc thù vì học viên Trường Chính trị đều là cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cơ sở và cán bộ, công chức, viên chức thuộc các cơ quan, đơn vị thuộc hệ thống chính trị địa phương, có trình độ chuyên môn sâu, có chức vụ, thâm niên công tác và có kiến thức, kinh nghiệm thực tiễn dày dặn, phong phú nên mỗi giảng viên phải xây dựng phong cách diễn đạt của mình sao cho phù hợp đối tượng, đúng nội dung, sát thực tiễn. Theo đó, giảng viên cần rèn luyện và thể hiện tác phong sư phạm chuyên nghiệp, chững chạc, chủ động, bao quát hết các thành viên trong lớp và tự tin diễn đạt nội dung bài giảng mà mình đã chuẩn bị. Khi giảng dạy để làm rõ những nội dung bài giảng, giảng viên phải lấy những ví dụ, những số liệu từ thực tiễn đời sống hàng ngày hoặc kể những mẫu truyện ngắn... làm sinh động, phong phú cho bài giảng, giảm bớt căng thẳng, tạo sự thoải mái, vui tươi cho người học.

Thứ ba, rèn luyện phong cách diễn đạt trong thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế.

Song song với nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu khoa học và nghiên cứu thực tế cũng là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của giảng viên Trường Chính trị. Thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế vừa giúp giảng viên tìm hiểu, có kiến thức sâu ở các lĩnh vực chuyên môn, bổ sung kinh nghiệm thực tiễn, làm cho bài giảng trở nên phong phú, sinh động, có tính thuyết phục cao nhờ việc lồng ghép vào nội dung bài các ví dụ, minh chứng sống động từ thực tiễn phong phú của đời sống xã hội; vừa giúp giảng viên hoàn thành nghĩa vụ theo quy định để được xem xét, hưởng các chế độ, chính sách và quyền lợi có liên quan. Do đó, bên cạnh rèn luyện phong cách diễn đạt trong lúc soạn giáo án, giảng bài, để các sản phẩm nghiên cứu khoa học và nghiên cứu thực tế có chất lượng cao, giảng viên cũng cần phải học tập, vận dụng phong cách viết của Hồ Chí Minh trong quá trình thực hiện và hoàn thiện các sản phẩm đề tài khoa học, các bài viết tạp chí, hội thảo khoa học, thông tin lý luận thực tiễn, trang thông tin điện tử, bài thu hoạch nghiên cứu thực tế... để vừa đảm bảo tốt lượng thông tin cần thiết, vừa đạt đến sự chuẩn mực về văn phong, ý tứ, ngôn từ và nêu bật được nội dung nghiên cứu.

Tóm lại, phong cách của Hồ Chí Minh là bài học, là chuẩn mực cho các thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau học tập và làm theo. Trong đó, phong cách diễn đạt là một trong những nét đẹp riêng, độc đáo và có giá trị to lớn đối với việc tu dưỡng, rèn luyện phương pháp nói và viết của mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, trong đó có giảng viên Trường Chính trị để không ngừng nâng cao phong cách diễn đạt trong hoạt động giảng dạy và các hoạt động bổ trợ giảng dạy khác.

-----------------------------------------------------------------------------------

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG, H.2009, tập 12, tr.108. 

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG Sự thật, H.2011, t.5, tr.501 

[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb CTQG, H.2011, tập 11, tr.528. 

[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG Sự thật, H.2011, t.5, tr.342. 

[5] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. CTQG Sự thật, H.2011, t.5, tr.341.

ThS. Nguyễn Thị Ngọc Thương
Giảng viên khoa Nhà nước và pháp luật

CHUYÊN ĐỀ

hcm

Thư viện ảnh