Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: “…một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có những khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”.[1]
Ngay từ những năm vừa mới thành lập, khi Đảng chưa giành được chính quyền, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ đã đặc biệt chú trọng vấn đề này và viết tác phẩm “Tự chỉ trích”. Nhân kỷ niệm 96 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ (09/7/1912 - 09/7/2018), đọc “Tự chỉ trích” và suy ngẫm gắn với vấn đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.
Cách đây gần 80 năm, trong tác phẩm “Tự chỉ trích” Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ đã đưa ra những quan điểm vô cùng quý báu về khái niệm, mục đích, nguyên tắc, thái độ, phương pháp “tự chỉ trích”,... và cho đến ngày nay vẫn còn giữ nguyên giá trị.
Vì sao phải thực hiện “Tự chỉ trích”? Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ chỉ rõ: “... chắc rằng Đảng vì còn trẻ tuổi nên còn phạm nhiều khuyết điểm, nhiều sự sai lầm; điều ấy Đảng luôn luôn tự chỉ trích thành thật và mạnh dạn công nhận để sửa đổi”. Thực tiễn đã chứng minh, đối với Đảng nói chung và đối với từng cán bộ, đảng viên nói riêng, trong thực tế hoạt động bên cạnh những kết quả đạt được không thể tránh khỏi những hạn chế, khuyết điểm. Lênin chỉ ra hai loại người không mắc sai lầm đó là đứa trẻ nằm trong bụng mẹ và người chết nằm trong quan tài. Có làm việc là có sai lầm, điều quan trọng là chúng ta dám chỉ trích.
Đồng chí Nguyễn Văn Cừ xác định thái độ khi chỉ trích: “Công khai, mạnh dạn, thành thật vạch những nhầm lỗi của mình và tìm phương châm sửa đổi, chống xu hướng hoạt đầu thỏa hiệp, như thế không phải làm yếu Đảng, mà là làm cho Đảng được thống nhất, mạnh mẽ”. Ông còn phê phán: Nếu “đóng kín cửa bảo nhau”, giữ cái vỏ thống nhất mà bề trong thì hổ lốn một cục là dấu hiệu của một đảng cải lương, không phải một đảng tiền phong cách mạng. Như vậy, “Tự chỉ trích” giữ vai trò đặc biệt quan trọng góp phần xây dựng Đảng cách mạng chân chính. Để đạt được hiệu quả trên, chúng ta cần thực hiện “Tự chỉ trích bônsơvích”.
Thế nào là “Tự chỉ trích bônsơvích”? Đồng chí Nguyễn Văn Cừ cho rằng: Tự chỉ trích bônsơvích “nghĩa là để huấn luyện quần chúng và giúp đỡ đảng viên tự huấn luyện, để làm tăng uy tín và ảnh hưởng của Đảng, để cho Đảng được càng thống nhất và củng cố, để đưa phong trào phát triển lên, đưa cách mạng đến thắng lợi; chớ không phải đặt cá nhân mình lên trên Đảng, đem ý kiến riêng - dù cho đúng - đối chọi với Đảng, vin vào một vài khuyết điểm mà mạt sát Đảng, phá hoại ảnh hưởng của Đảng, gieo mối hoài nghi, lộn xộn trong quần chúng, gây mầm bè phái chia rẽ trong hàng ngũ Đảng”.
Khái niệm “Tự chỉ trích” của đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã thể hiện rõ nguyên tắc “tự chỉ trích” phải “theo tinh thần bônsơvích”, không làm giảm uy tín Đảng, đóng góp xây dựng Đảng ngày càng tiến bộ. Mỗi đảng viên có quyền tự do thảo luận và chỉ trích nhưng phải giữ vững nguyên tắc, không theo ý kiến chủ quan mà phải nói đúng quan điểm, chủ trương của Đảng. Khi thực hiện “tự chỉ trích” cần tránh quan điểm thể hiện “đầy lòng tự ái”, xu hướng tả khuynh, cô độc; kể cả xu hướng thỏa hiệp, hữu khuynh; “chửi rủa, vu cáo để phá hoại phong trào”, “hô hào những chuyện cao xa cho sướng miệng”,... “Tự chỉ trích” để đi đến thống nhất ý chí và hành động, thiểu số phục tùng đa số, trong Đảng chỉ có một ý chí duy nhất là ý chí của Đảng, ngàn người sẽ như một để thực hành ý chí ấy. Vì vậy, đồng chí Nguyễn Văn Cừ chỉ rõ: “... những kẻ nghịch chớ vội hí hởn tìm ở đây một sự chia rẽ hay mầm bè phái gì giữa những cộng sản mà uổng công”.
Ai thực hiện “Tự chỉ trích”? Tác phẩm xác định chính đảng và mỗi đảng viên có quyền tự do “tự chỉ trích” trên tinh thần tự chỉ trích bônsơvích. Đảng luôn luôn tự chỉ trích thành thật và mạnh dạn công nhận để sửa đổi. Nếu Đảng có chỗ sai, đảng viên “có chỗ mù mờ lộn xộn hay sai lầm” thì có quyền và cần chỉ trích. Đảng rất hoan nghênh những chỉ trích đúng.
Để thực hiện “Tự chỉ trích bônsơvích”, đồng chí Nguyễn Văn Cừ yêu cầu:
Thứ nhất, cần “phân tích xác thực hoàn cảnh”, không chủ quan, không bi quan hoảng hốt, không đắc chí tự mãn, phải căn cứ vào sự thật, nắm lấy sự đi tới của sự vật, hiểu thấu đáo luật tiến hóa của xã hội; nhìn nhận khuyết điểm và chịu hoàn toàn trách nhiệm, đi tìm nguyên nhân lỗi lầm của mình, rút ra bài học kinh nghiệm, nghiên cứu phương pháp để sửa đổi, tiến lên. Ông nhấn mạnh: “Chúng ta không bao giờ có thể đổ hết những nguyên nhân thất bại cho việc quân thù đàn áp và cử tri chưa giác ngộ. Chúng ta phải biết nhìn nhận những khuyết điểm về chủ quan mà chúng ta gây ra, chính chúng ta phải chịu hoàn toàn trách nhiệm”.
Thứ hai, Đảng phải làm cho đảng viên giác ngộ rõ ràng và đầy đủ trách nhiệm của mình để biết xoay phương hướng trong hoàn cảnh khó khăn, chỉ trích đúng và kịp thời. Nói cách khác đó là sự nâng cao tinh thần tự giác của đảng viên, duy trì nền nếp sinh hoạt, chú trọng chất lượng tự chỉ trích trên tinh thần đồng chí yêu thương lẫn nhau, coi trọng uy tín của Đảng, lấy uy tín, danh dự chung của toàn Đảng làm danh dự của cá nhân.
Thứ ba, Đảng phải tìm cách củ soát một cách thiệt sự những hành động của mỗi đảng viên. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ nhấn mạnh: “Những cuộc thảo luận điều khiển một cách đúng đắn là cần thiết để thống nhất tư tưởng, một sự thống nhất thật sự, mạnh mẽ, dựa trên sự giác ngộ và trung thành của mọi người”.
Những nội dung trọng tâm trên đây chủ yếu được khai thác ở phần thứ nhất “Trước hết, phải nhận thế nào là tự chỉ trích bônsơvích” của tác phẩm. Mặc dù câu chữ ít nhưng hàm ý chứa đựng của “Tự chỉ trích bônsêvích” vô cùng lớn lao.
Đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn cách mạng hiện nay, tự phê bình và phê bình là một trong những nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản của Đảng, là vũ khí sắc bén, là quy luật tồn tại và phát triển của chính đảng cách mạng. Song, trong thực tế sinh hoạt đảng, việc thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình vẫn còn một số vấn đề cần quan tâm. Đảng ta đánh giá: “Tự phê bình và phê bình nhiều nơi mang tính hình thức; vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm; một số cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình trong công việc được giao”[2]; “Trong tự phê bình còn giấu giếm, không dám nhận khuyết điểm; khi có khuyết điểm thì thiếu thành khẩn, không tự giác nhận kỷ luật. Trong phê bình thì nể nang, né tránh, ngại va chạm, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; lợi dụng phê bình để nịnh bợ, lấy lòng nhau hoặc vu khống, bôi nhọ, chỉ trích, phê phán người khác với động cơ cá nhân không trong sáng”[3].
Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW “Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Đây là Nghị quyết chuyên đề cụ thể hóa nhiệm vụ trọng tâm của Đại hội Đảng khóa XII và mang tính chất xuyên suốt cả nhiệm kỳ. Với quan điểm: Nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, đánh giá đúng sự thật, Đảng ta đã chỉ rõ những hạn chế, khuyết điểm trong công tác xây dựng Đảng, nhấn mạnh nhận diện 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Trên cơ sở đó, bằng sự kiên quyết, kiên trì thực hiện với quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, Đảng ta đã đề ra nhiều giải pháp đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi những hạn chế thiếu sót, sự suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” nhằm củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng.
Quán triệt tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII, đặc biệt là tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết số 02-NQ/TU của Tỉnh ủy [4]: “Tăng cường đấu tranh, tự phê bình và phê bình, làm rõ đúng sai ngay tại buổi sinh hoạt chi bộ”, trong thời gian qua, Đảng bộ Trường Chính trị Bến Tre chú trọng nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng. Đảng ủy thường xuyên nhắc nhở, khuyến khích các chi bộ trực thuộc đẩy mạnh thực hiện tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt chi bộ nhằm phát huy ưu điểm, phát hiện những thiếu sót, tìm hiểu nguyên nhân và đề ra giải pháp khắc phục giúp chi bộ, đơn vị ngày càng tiến bộ. Tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2018, Bí thư Đảng ủy tuyên dương tinh thần tự phê bình và phê bình của Chi bộ Phòng Đào tạo: Mạnh dạn đấu tranh, chỉ rõ những thiếu sót trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, phân tích trách nhiệm cụ thể của từng thành viên, từ đó tìm ra giải pháp khắc phục, sửa chữa.
Ngoài ra, Đảng ủy còn quan tâm nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên đề với những nội dung thiết thực: Nhận diện đúng những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; Làm gì để tăng tốc?; Văn hóa Trường Đảng. Trong sinh hoạt chuyên đề, bên cạnh quán triệt một cách sâu sắc quan điểm chỉ đạo của cấp trên, Đảng ủy chỉ đạo từng cán bộ, đảng viên liên hệ sát thực tế đơn vị gắn với chức năng, nhiệm vụ cụ thể của từng bộ phận, cá nhân, công tác chỉ đạo, công tác phối hợp,... Đảng ủy đã tạo bầu không khí dân chủ, sâu sát khơi gợi vấn đề làm cho đảng viên mạnh dạn phát biểu ý kiến, thực hiện tự phê bình và phê bình, nêu ra những vấn đề còn tồn động và đề xuất giải pháp khắc phục. Thông qua các nội dung sinh hoạt chuyên đề, Đảng ủy nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề “tự soi”, “tự sửa” - mỗi người, từng bộ phận tự kiểm điểm, tự soi lại mình, cái gì tốt thì phát huy, cái gì khiếm khuyết thì tự điều chỉnh, cái gì xấu thì tự gột rửa, tự sửa chữa. Muốn thực hiện tốt “tự soi”, “tự sửa” cần quán triệt phương châm “Trên trước dưới sau; trong trước ngoài sau” và phát huy vai trò của tổ chức, người đứng đầu. Qua sinh hoạt chuyên đề đã tạo được sự chuyển biến tích cực trong từng cán bộ, đảng viên; vấn đề tự phê bình và phê bình ngày càng đi vào nền nếp.
Tóm lại, tự phê bình và phê bình giữ vai trò vô cùng quan trọng trong hoạt động xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Quán triệt lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đảng tốt là do chi bộ tốt, chi bộ tốt là do các đảng viên đều tốt, hơn bao giờ hết chúng ta cần quan tâm thực hiện tốt nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng, xem đây là vấn đề quan trọng, thực hiện một cách thường xuyên, liên tục, là việc làm hằng ngày như “rửa mặt” để góp phần xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, lãnh đạo thắng lợi sự nghiệp đổi mới, hội nhập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay./.
[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t.5, tr.261.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr.22.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam: Sđd, tr.29.
[4] Nghị quyết số 02-NQ/TU, ngày 12/4/2016 của Tỉnh ủy Bến Tre khóa X về tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Nga
Phó Trưởng khoa Dân vận