Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng đã tổng kết ý nghĩa và tầm vóc của chiến thắng vĩ đại trong mùa Xuân năm 1975, khẳng định: “Năm tháng sẽ trôi qua, nhưng thắng lợi của nhân dân ta trong sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ, cứu nước mãi mãi được ghi vào lịch sử dân tộc ta như một trong những trang chói lọi nhất, một biểu tượng sáng ngời về sự toàn thắng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và trí tuệ con người và đi vào lịch sử thế giới như một chiến công vĩ đại của thế kỷ XX, một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và tính thời đại sâu sắc”[1].
Đã 42 năm trôi qua kể từ ngày kết thúc cuộc “đụng đầu lịch sử” giữa ta và đế quốc Mỹ nhưng nhiều học giả, nhiều nhà nghiên cứu, nhà phân tích quân sự trên thế giới vẫn khó lý giải cho chiến thắng của dân tộc Việt Nam - một nước nhỏ mà có thể thắng một cường quốc lớn hơn mình gấp nhiều lần về tiềm lực về kinh tế lẫn sức mạnh về quân sự: So sánh tương quan lực lượng, dân số nước ta lúc đó chỉ xấp xỉ 1/6 của nước Mỹ; đặc biệt nếu so sánh về lực lượng quân sự, nhất là về trình độ khoa học - kỹ thuật thì chênh lệch quá lớn. Cuộc chiến tranh tại Việt Nam đã qua 5 đời tổng thống, kéo dài 222 tháng và 4 lần thay đổi “chiến lược chiến tranh”, song kết cuộc vẫn là thảm bại nặng nề nhất trong lịch sử nước Mỹ. Nhân dân ta dù phải trải qua cuộc chiến đấu lâu dài, gian khổ; phải hy sinh nhiều người, nhiều của nhưng suy cho cùng, chiến thắng ấy được làm nên bởi sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với truyền thống yêu nước, kiên cường, đoàn kết một lòng của nhân dân ta. Thắng lợi ấy đã chứng minh cho sự chiến thắng trọn vẹn của ý chí chiến đấu, bản lĩnh và trí tuệ của con người Việt Nam. Ý chí chiến đấu, bản lĩnh và trí tuệ chính là những yếu tố quan trọng nhất góp phần làm nên chiến thắng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước mà đỉnh cao là Đại thắng mùa Xuân năm 1975.
Ý chí chiến đấu, bản lĩnh và trí tuệ con người Việt Nam là một quá trình nắm tình hình địch qua việc phân tích, so sánh tương quan lực lượng giữa ta với địch cùng với sự chủ động, sáng tạo trong việc vận dụng quy luật của chiến tranh. Sự kết tinh của ý chí chiến đấu, bản lĩnh và trí tuệ con người Việt Nam là khả năng lãnh đạo độc lập, tự chủ của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh; là sự vận dụng đúng đắn sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin vào những điều kiện cụ thể của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, vừa có tính nguyên tắc cao, vừa có tính mềm dẻo. Quá trình ấy được thể hiện trong đường lối chiến lược và sách lược cách mạng của Đảng; đó chính là biểu hiện tập trung nhất về ý chí chiến đấu vì độc lập, thống nhất Tổ quốc, đồng thời đó cũng là bản lĩnh và trí tuệ của quân và dân ta.
Thứ nhất, ý chí, bản lĩnh, trí tuệ của Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta thể hiện sâu sắc trong việc xác định nhiệm vụ chiến lược cho cuộc cách mạng: Đồng thời giải quyết hai nhiệm vụ chiến lược nhằm một mục tiêu chung là giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc và thống nhất Tổ quốc.
Về điều này, Bác Hồ đã khẳng định với ý chí quyết tâm sắt đá, không gì có thể lay chuyển nổi quân và dân ta, đó là “Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập, tự do”, vì “miền Nam là máu của máu Việt Nam, là thịt của thịt Việt Nam”, “Sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lý ấy không bao giờ thay đổi”. Điều sâu sắc ấy không chỉ thể hiện rõ ở tầm nhìn chiến lược, niềm tin, ý chí quyết tâm sắt đá của quân và dân ta đối với cuộc đấu tranh lâu dài để thống nhất Tổ quốc mà còn khẳng định rõ mối quan hệ biện chứng giữa đường lối, nhiệm vụ cách mạng của hai miền Nam - Bắc. Thực tế chỉ ra rằng, có kiên quyết chiến đấu giải phóng miền Nam mới bảo vệ được miền Bắc; và có bảo vệ vững chắc miền Bắc mới có điều kiện về mọi mặt để giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.