Trong suốt tiến trình lịch sử đấu tranh dựng nước, giữ nước, xây dựng và phát triển đất nước của dân tộc, Đảng và Nhà nước ta luôn đánh giá cao vị trí và vai trò của đoàn viên, thanh niên. Thực tiễn đã minh chứng, mỗi giai đoạn, mỗi thời kỳ, lực lượng đoàn viên, thanh niên đều phát huy vai trò của mình đóng góp lớn vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Vì vậy, nhận thức đúng vị trí, vai trò, tầm quan trọng, đồng thời vận dụng và đổi mới phương pháp giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra là vấn đề cấp thiết.
1. Sự cần thiết phải giáo dục lý luận cho đoàn viên, thanh niên
Thứ nhất, xuất phát từ vị trí, vai trò quan trọng của đoàn viên, thanh niên trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến đoàn viên, thanh niên và coi trọng vai trò của đoàn viên, thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo Bác “Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội ” [1]; đồng thời Người cũng khẳng định:“Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên ” [2]. Dù ở thời điểm nào, lực lượng đoàn viên, thanh niên đều phát huy vai trò người chủ tương lai của đất nước. Ngược dòng lịch sử, khi đất nước ta còn chìm trong khói lửa chiến tranh, lớp lớp thanh niên yêu nước đã hăng hái xung phong đánh giặc, sẵn sàng hy sinh cả xương máu bảo vệ từng tất đất quê hương. Ngày nay, trong công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, đoàn viên, thanh niên cũng là lực lượng xung kích, không ngại khó khăn tham gia xây dựng phát triển đất nước. Là lực lượng trẻ, năng động, nhạy bén với cái mới, đoàn viên, thanh niên dễ dàng hòa nhập với hơi thở của thời đại, bắt kịp xu hướng phát triển chung của thế giới và biết cách vận dụng vào thực tiễn để vững vàng mục tiêu, lý tưởng, xây dựng và phát triển đất nước ngày càng phồn vinh.
Thứ hai, xuất phát từ vai trò của giáo dục lý luận chính trị đối với cán bộ, đảng viên nói chung, đoàn viên, thanh niên nói riêng
Giáo dục lý luận chính trị là một bộ phận hết sức quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Đảng ta chỉ rõ “công tác tư tưởng lý luận đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng làm cho hệ tư tưởng của Đảng của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc, những tinh hoa văn hóa thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội ” [3].
Giáo dục lý luận chính trị là hoạt động của chủ thể giáo dục đến đối tượng giáo dục nhằm thực hiện việc truyền bá những nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cùng những tinh hoa tư tưởng chính trị của dân tộc và nhân loại nhằm hình thành thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp tư duy biện chứng và phương pháp hành động khoa học, góp phần phát huy tính tích cực của đối tượng giáo dục. Thông qua giáo dục lý luận chính trị, đoàn viên, thanh niên được trang bị, bồi dưỡng các kiến thức về lý luận chính trị, truyền đạt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước; bồi dưỡng kiến thức và nghiệp vụ công tác xây dựng đảng, xây dựng và quản lý nhà nước góp phần hình thành và phát triển trí tuệ, nâng cao trình độ, năng lực lãnh đạo, bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức cách mạng, ngày càng đáp ứng với yêu cầu mới, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đây sẽ là tiền đề cho đoàn viên, thanh niên xây dựng thế giới quan, nhân sinh quan khoa học, xây dựng niềm tin và định hướng chính trị đúng đắn, từ đó xây dựng được thế hệ đoàn viên, thanh niên phát triển toàn diện, “vừa hồng, vừa chuyên”, có lý tưởng cách mạng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, biết bảo vệ, vận dụng và phát triển nền tảng tư tưởng của Đảng vào quá trình nhận thức và cải tạo thực tiễn.
Thứ ba, xuất phát từ bối cảnh trong nước và quốc tế
Hiện nay, dưới tác động của nhiều bối cảnh phức tạp, đan xen, biến đổi không ngừng ở cả trong và ngoài nước đã có sự tác động rất lớn đến đoàn viên, thanh niên. Việt Nam đang chuyển mình trên con đường xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đồng thời việc mở rộng hội nhập, giao lưu quốc tế ngày càng sâu rộng và sự tác động mạnh mẽ từ cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã tạo điều kiện cho nước ta phát triển toàn diện trên các lĩnh vực. Đoàn viên, thanh niên có vị trí, vai trò vô cùng quan trọng trong việc khẳng định bản lĩnh Việt Nam, xây dựng cơ đồ Việt Nam xứng tầm thời đại. Tuy vậy, với tuổi đời còn trẻ, đoàn viên, thanh niên chưa thật sự định hình rõ rệt về nhân cách, hệ tư tưởng, chưa có nhiều trải nghiệm trong cuộc sống, nhưng lại luôn mong muốn sớm chứng tỏ bản thân, muốn được công nhận dẫn đến họ dễ dàng hấp thụ những thói hư tật xấu, tiếp thu thụ động những vấn đề tiêu cực trong xã hội. Một bộ phận thanh niên do bản lĩnh chính trị chưa vững vàng, chưa thấm nhuần, hiểu biết sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cũng như lịch sử, truyền thống, giá trị văn hóa dân tộc, cộng với tác động xấu từ mặt trái của nền kinh tế thị trường mà nảy sinh tư tưởng, lối sống thực dụng, ích kỷ... Từ đó, họ dễ dàng tin vào những quan điểm sai trái, thù địch, những thông tin xấu, độc, vô căn cứ, tiếp nhận những quan điểm chính trị, xu hướng tư tưởng không phù hợp,... Vì vậy, họ vô tình tiếp tay cho các thế lực thù địch tuyên truyền những tư tưởng, văn hóa độc hại, phá hoại nền tảng tư tưởng của Đảng và nhân dân ta đang xây dựng.
2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên
Nhận thức rõ vai trò của học tập lý luận chính trị đối với đoàn viên, thanh niên, Đảng và Nhà nước đã luôn quan tâm đầu tư, chú trọng công tác học tập lý luận chính trị dành cho đội ngũ này. Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã xác định: “Chú trọng hơn giáo dục đạo đức, nhân cách, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, nhất là giáo dục tinh thần yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc, truyền thống và lịch sử dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ”. Trên cơ sở đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030 ban hành kèm theo Quyết định số 1331/QĐ-TTg ngày 24/7/2021.
Cụ thể hóa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đoàn viên, thanh niên, Trung ương Đoàn đã ban hành nhiều văn bản tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn thống nhất trên toàn quốc về công tác giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên, được các cấp bộ đoàn tích cực triển khai hưởng ứng và đạt nhiều kết quả nổi bật. Trong thời gian tới, để tiếp tục nâng cao hiệu quả giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên cần thực hiện một số giải pháp cơ bản sau:
Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước đối với công tác giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên hiện nay
Đảng và Nhà nước cần tiếp tục quan tâm, định hướng, khẳng định vị trí, vai trò của đoàn viên, thanh niên đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước thông qua tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy đảng ở cơ sở đối với công tác giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên hiện nay. Các cấp bộ đoàn tiếp tục tập trung triển khai các giải pháp cụ thể hóa Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030 , Cuộc vận động xây dựng giá trị hình mẫu thanh niên Việt Nam thời kỳ mới phù hợp với từng đối tượng đoàn viên, thanh niên. Triển khai các chuyên đề học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh cho từng đối tượng đoàn viên, thanh niên. Triển khai học tập 04 bài học lý luận chính trị (sửa đổi, bổ sung) trong đoàn viên.
Thứ hai, đổi mới phương thức, nội dung tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá cho đoàn viên, thanh niên phù hợp với bối cảnh thời đại.
Công tác giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên cần tiến hành thường xuyên, liên tục, kiên trì, bền bỉ và không ngừng đổi mới sáng tạo. Thường xuyên bồi dưỡng lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên bằng nhiều hình thức khác nhau, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ vận dụng. Nội dung chủ yếu cần tập trung truyền tải về những thông điệp tích cực, có sức lan tỏa như truyền thống vẻ vang của Đảng, của Đoàn, truyền thống cách mạng, lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc; các gương sáng thanh niên, những câu chuyện hay, việc làm tốt trong cộng đồng của tuổi trẻ và toàn xã hội. Đồng thời chủ động, kịp thời cung cấp thông tin chính thống về tình hình trong nước và thế giới để củng cố lập trường, quan điểm trong đoàn viên, thanh niên nhằm phản bác các luận điệu xuyên tạc, các thông tin sai trái trước sự chống phá của các thế lực thù địch.
Thứ ba, đề cao tính trách nhiệm của Ban Chấp hành Đoàn các cấp trong công tác giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên, đồng thời nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ giảng dạy, báo cáo viên lý luận chính trị
Ban Chấp hành cần quyết tâm hành động, đề cao vai trò của giáo dục lý luận chính trị cho đoàn viên, thanh niên, xem đây là nhiệm vụ quan trọng của công tác Đoàn. Bên cạnh đó, cần xây dựng kế hoạch cụ thể, thường xuyên quan tâm công tác tuyên truyền, giáo dục Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chủ trương của Đảng, chủ trương công tác của Đoàn cho đoàn viên, thanh niên. Chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị phụ thuộc rất lớn vào chất lượng của đội ngũ báo cáo viên. Vì vậy, cần quan tâm đào tạo, xây dựng một đội ngũ cán bộ giảng dạy, báo cáo viên lý luận chính trị có tâm huyết, có chất lượng và bản lĩnh chính trị cao, sẵn sàng tham gia đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực.
Thứ tư, ý thức tự giác, trách nhiệm của bản thân mỗi đoàn viên, thanh niên
Bên cạnh các giải pháp nêu trên, bản thân mỗi người đoàn viên thanh niên cần tự ý thức không ngừng phấn đấu trong học tập và rèn luyện, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, tiếp tục xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam giàu lòng yêu nước, có sức khỏe, có tri thức, có kỹ năng, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn và đặc biệt là phải có bản lĩnh chính trị vững vàng trước mọi biến động của hoàn cảnh. Thông qua đó góp phần nâng cao nhận thức lý tưởng cách mạng, lý luận chính trị, tăng sức đề kháng, xây dựng, củng cố niềm tin, bản lĩnh xứng đáng với vị trí, vai trò làm chủ tương lai đất nước của đoàn viên, thanh niên.
Tại Chi đoàn Trường Chính trị Bến Tre, giáo dục lý luận chính trị được xem là công việc gốc, gắn chặt và xuyên suốt với các mặt hoạt động của Chi đoàn. Với đặc thù môi trường công tác, đoàn viên Chi đoàn Trường luôn có lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, gương mẫu, có ý thức tự giác và thường xuyên trau dồi, học tập lý luận chính trị. Ban Chấp hành Chi đoàn luôn quan tâm theo dõi dư luận, diễn biến tư tưởng của đoàn viên nhằm giữ vững khối đoàn kết, thống nhất trong Chi đoàn. Trong thời gian tới, Chi đoàn cần tiếp tục duy trì và nâng chất hơn nữa công tác giáo dục lý luận chính trị đến đoàn viên, không ngừng đổi mới, sáng tạo, đa dạng các hình thức; nội dung cần chú trọng việc xây dựng môi trường, diễn đàn cho đoàn viên được thể hiện tiếng nói, quan điểm, chính kiến cá nhân, hướng đoàn viên đến những tiêu chí, giá trị cốt lõi của thanh niên Việt Nam thời kỳ đổi mới: “Tâm trong, Trí sáng, Hoài bão lớn”.
Giáo dục lý luận chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tư duy, ý thức và lòng yêu nước cho đoàn viên, thanh niên, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển cá nhân và đóng góp vào xây dựng xã hội. Trong thời gian tới, sự nghiệp cách mạng phía trước của Đảng ta có nhiều thuận lợi, thời cơ, thách thức, khó khăn đan xen; vai trò định hướng của lý luận càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Do đó, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục lý luận chính trị là việc làm hết sức quan trọng, cần thiết nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên nói chung và đoàn viên thanh niên nói riêng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, góp sức cùng cả nước trong hành trình bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
========================
[1] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 194.
[2] Hồ Chí Minh (1996), Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 12.
[3] Ban Tuyên giáo Trung ương: Tài liệu học tập các Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 BCH Trung ương Đảng khoá X, Nxb CTQG, H.2007, tr.8.