Trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới với những cơ hội và thách thức đan xen, học tập suốt đời đã trở thành yếu tố then chốt để mỗi cá nhân và toàn xã hội vươn lên, góp phần xây dựng một Việt Nam giàu mạnh, thịnh vượng. Đây không chỉ là quá trình tích lũy tri thức mà còn là hành trình rèn luyện phẩm chất, bản lĩnh để mỗi người dân trở thành công dân có ích, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm và dám hy sinh vì lợi ích chung. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, học tập suốt đời được xác định là một chiến lược trọng tâm, thể hiện tầm nhìn sâu rộng trong việc phát triển con người toàn diện – nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Học để làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để phụng sự đoàn thể, phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại” [1]. Từ các nghị quyết quan trọng đến các phong trào khuyến học, khuyến tài, Đảng đã tạo động lực mạnh mẽ để toàn dân nâng cao tri thức, kỹ năng và ý thức trách nhiệm. Chính nhờ sự định hướng này, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế trên trường quốc tế, hướng tới mục tiêu trở thành một quốc gia hiện đại, văn minh. Vì vậy, học tập suốt đời không chỉ là nhu cầu cá nhân mà còn là sứ mệnh tập thể, là chìa khóa mở ra cánh cửa tiến vào kỷ nguyên phát triển rực rỡ dưới ngọn cờ lãnh đạo của Đảng.
1. Học tập suốt đời – Một yêu cầu tất yếu trong kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh
Học tập suốt đời không chỉ đơn thuần là việc tiếp thu kiến thức trong những năm tháng ngồi trên ghế nhà trường, mà là một quá trình liên tục, kéo dài suốt cuộc đời, diễn ra trong mọi môi trường – từ gia đình, công sở, cộng đồng đến thông qua các hình thức như tự học, học qua công việc, học từ trải nghiệm thực tế và học từ những người xung quanh. Đây là khái niệm vượt ra khỏi khuôn khổ giáo dục truyền thống, nhấn mạnh sự chủ động học hỏi để thích nghi và phát triển trong một thế giới không ngừng biến động. Trong kỷ nguyên phát triển hiện nay, khi công nghệ và toàn cầu hóa thay đổi chóng mặt, học tập suốt đời trở thành yêu cầu tất yếu để mỗi cá nhân và xã hội không bị tụt hậu, đồng thời khẳng định vị thế trong nền kinh tế tri thức. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Xã hội càng đi tới, công việc càng nhiều, máy móc càng tinh xảo. Mình mà không chịu học thì lạc hậu, mà lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải mình” [2].
Học tập suốt đời chính là chìa khóa của sự phát triển cá nhân và xã hội. Nó giúp mỗi người nâng cao tri thức, trau dồi kỹ năng, từ đó thích ứng với những đòi hỏi mới của thời đại. Đối với mỗi cá nhân, việc học liên tục giúp nâng cao trình độ tri thức, rèn luyện kỹ năng, từ đó nâng cao năng lực làm việc và khả năng thích ứng với sự thay đổi của thời đại. Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, nhiều công việc cũ dần biến mất, nhường chỗ cho những ngành nghề mới đòi hỏi kiến thức và kỹ năng cập nhật liên tục. Chỉ có những người không ngừng học hỏi mới có thể thích nghi và phát triển. Học tập suốt đời cũng giúp con người mở rộng tư duy, cải thiện khả năng giải quyết vấn đề, giao tiếp và hợp tác – những kỹ năng quan trọng trong xã hội hiện đại.
Không chỉ tác động đến cá nhân, học tập suốt đời còn là động lực quan trọng thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động và đóng góp vào nền kinh tế tri thức. Một quốc gia có lực lượng lao động chất lượng cao, được đào tạo thường xuyên sẽ có lợi thế cạnh tranh trên trường quốc tế.
Hơn nữa, học tập suốt đời thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo – yếu tố cốt lõi để nâng cao năng suất lao động và đóng góp cho sự phát triển kinh tế. Ở tầm vĩ mô, nó góp phần xây dựng một xã hội học tập, nơi mọi người, bất kể độ tuổi hay hoàn cảnh, đều có cơ hội phát triển bình đẳng, xóa bỏ khoảng cách giàu nghèo và thúc đẩy công bằng xã hội.
Thực tế, tác động của học tập suốt đời đã được chứng minh ở cả Việt Nam và thế giới. Tại Việt Nam, các phong trào khuyến học do Đảng và Nhà nước phát động đã giúp hàng triệu người dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, tiếp cận tri thức, cải thiện đời sống. Chẳng hạn, phong trào diệt giặc dốt, mở các lớp bình dân học vụ sau Cách mạng tháng Tám đã đặt nền móng cho một thế hệ biết đọc, biết viết, từ đó tham gia xây dựng đất nước.
2. Học tập suốt đời để “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung”
Học tập suốt đời không chỉ là hành trình tích lũy tri thức mà còn là quá trình rèn luyện những phẩm chất cao quý, giúp mỗi cá nhân trở thành công dân có ích, sẵn sàng cống hiến cho xã hội. Trong đó, các phẩm chất như “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm và dám hy sinh vì lợi ích chung” là những giá trị cốt lõi cần được trau dồi, đặc biệt trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên phát triển mới.
Một là, “dám nghĩ” thể hiện tư duy sáng tạo, đổi mới và tinh thần không ngại thử thách. Người căn dặn: “… Muốn biết thì phải thi đua học. Học không bao giờ cùng. Học mãi để tiến bộ mãi. Càng tiến bộ, càng thấy càng phải học thêm” [3]. Một người dám nghĩ là người dám vượt qua lối mòn tư duy, tìm kiếm những giải pháp mới để giải quyết vấn đề. Chẳng hạn, các nhà khoa học như Trần Đại Nghĩa đã dám nghĩ ra những sáng chế vũ khí trong kháng chiến, góp phần làm nên chiến thắng lịch sử.
Hai là, “dám nói” là khả năng bày tỏ chính kiến, đấu tranh vì lẽ phải và sự tiến bộ. Đây là phẩm chất cần thiết để bảo vệ chân lý, phản biện những điều sai trái, như cách các nhà cách mạng tiền bối đã lên tiếng trước bất công của thực dân.
Ba là, “dám làm” lại là bước tiến xa hơn, khi mỗi người không chỉ dừng lại ở ý tưởng mà còn hành động quyết liệt để biến chúng thành hiện thực. Một ví dụ điển hình là những doanh nhân trẻ Việt Nam khởi nghiệp, dám thực hiện các dự án để đưa sản phẩm Việt vươn ra thế giới.
Bốn là, “dám chịu trách nhiệm” thể hiện bản lĩnh của con người trưởng thành. Đó là sự sẵn sàng nhận lỗi khi sai, sửa chữa khuyết điểm và không ngừng hoàn thiện bản thân. Một lãnh đạo dám chịu trách nhiệm sẽ tạo niềm tin cho tập thể, như cách nhiều cán bộ đã đứng ra nhận lỗi và khắc phục hậu quả trong các sự kiện lớn.
Năm là, “dám hy sinh vì lợi ích chung” là phẩm chất cao đẹp nhất, khi mỗi cá nhân đặt lợi ích của tập thể, đất nước lên trên lợi ích cá nhân. Hình ảnh những chiến sĩ hy sinh trong kháng chiến hay những y bác sĩ lao vào tâm dịch để cứu người là minh chứng sống động cho tinh thần này.
Vai trò của học tập suốt đời trong việc rèn luyện những phẩm chất trên là không thể thiếu. Trước hết, học tập giúp mỗi người tự hoàn thiện bằng cách mở rộng tri thức, nâng cao kỹ năng và củng cố đạo đức cách mạng. Một người không ngừng học hỏi sẽ có đủ tự tin để dám nghĩ, dám nói và dám làm, bởi họ hiểu rõ giá trị của bản thân và trách nhiệm với xã hội. Đồng thời, học tập suốt đời trau dồi bản lĩnh chính trị, giúp cá nhân nhận thức đúng đắn về lợi ích chung, từ đó sẵn sàng chịu trách nhiệm và hy sinh khi cần thiết. Chẳng hạn, qua việc học lịch sử, mỗi người thấm thía tinh thần của các anh hùng dân tộc, từ đó noi gương và cống hiến. Hơn nữa, trong thời đại công nghệ, học tập suốt đời qua các nền tảng số còn giúp mỗi người cập nhật xu hướng, rèn luyện tư duy sáng tạo và khả năng hành động hiệu quả.
3. Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thúc đẩy học tập suốt đời
Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đóng vai trò quyết định trong việc thúc đẩy học tập suốt đời, khẳng định đây là một trong những chiến lược trọng tâm để phát triển con người toàn diện và đưa đất nước tiến lên giàu mạnh. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng: “Trong bối cảnh cách mạng khoa học công nghệ diễn ra mạnh mẽ, học tập suốt đời là yêu cầu cấp thiết đối với mỗi cá nhân, đặc biệt là cán bộ, đảng viên, để đáp ứng nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [4]. Quan điểm của Đảng về học tập suốt đời được thể hiện rõ qua nhiều nghị quyết quan trọng, tiêu biểu là Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Nghị quyết nhấn mạnh rằng học tập không chỉ giới hạn trong hệ thống giáo dục chính quy mà cần trở thành một quá trình liên tục, suốt đời, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Đảng xác định con người là trung tâm của sự phát triển, và học tập suốt đời chính là công cụ để nâng cao tri thức, kỹ năng, phẩm chất, từ đó xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong việc lan tỏa tinh thần học tập suốt đời trong toàn dân. Các phong trào như “xã hội học tập”, “khuyến học, khuyến tài” đã trở thành động lực mạnh mẽ, thu hút sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân. Từ sau Cách mạng tháng Tám, chương trình xóa mù chữ với phòng trào “Bình dân học vụ” đã giúp hàng triệu người dân thoát khỏi cảnh thất học, đặt nền móng cho sự phát triển tri thức quốc gia. Đến nay, Hội Khuyến học Việt Nam, với sự định hướng của Đảng, đã xây dựng hàng ngàn mô hình học tập ở cấp xã, phường, gia đình, dòng họ, góp phần đưa giáo dục đến vùng sâu, vùng xa. Hội Khuyến học Việt Nam đã xây dựng và phát triển tốt quỹ khuyến học và các hình thức khuyến khích học tập; số lượng dư quỹ năm sau cao hơn năm trước, tạo nguồn lực để trao học bổng cho hàng trăm nghìn lượt học sinh và giáo viên trên địa bàn cả nước, tạo động lực thúc đẩy sự học trong nhân dân; đặc biệt Học bổng thường niên “Học không bao giờ cùng” được Trung ương Hội và Hội Khuyến học các địa phương triển khai đồng bộ, hiệu quả, trao cho các tấm gương học tập tiêu biểu của mọi tầng lớp nhân dân, từ học sinh, sinh viên đến người lao động trong các thành phần kinh tế đã khẳng định: Hội Khuyến học đã học tập và làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh - một tấm gương tiêu biểu của tinh thần tự học, học thường xuyên, học tập suốt đời, lấy việc học làm cốt [5]. Những thành tựu này không chỉ nâng cao dân trí mà còn tạo điều kiện để người dân tham gia tích cực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Tầm nhìn của Đảng Cộng sản Việt Nam trong việc thúc đẩy học tập suốt đời còn hướng tới mục tiêu xây dựng một dân tộc “trí tuệ hóa”, sẵn sàng hội nhập và cạnh tranh trên trường quốc tế. Đảng nhận thức rõ rằng trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, tri thức là yếu tố quyết định sức mạnh của một quốc gia. Vì vậy, các chính sách giáo dục được định hướng để khuyến khích người dân học tập không ngừng, từ việc ứng dụng công nghệ số đến nâng cao kỹ năng nghề nghiệp. Mục tiêu cuối cùng là đưa Việt Nam trở thành một quốc gia giàu mạnh, có vị thế vững vàng trong cộng đồng quốc tế. Điều này được thể hiện qua việc đầu tư vào giáo dục đại học, đào tạo nghề, và các chương trình học tập cộng đồng, giúp người dân không chỉ có kiến thức mà còn có bản lĩnh để đối mặt với thách thức toàn cầu.
Để học tập suốt đời trở thành chìa khóa đưa Việt Nam tiến vào kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, cần triển khai đồng bộ các giải pháp thiết thực, từ tuyên truyền, ứng dụng công nghệ đến huy động nguồn lực xã hội. Trước hết, đẩy mạnh tuyên truyền về ý nghĩa của học tập suốt đời là bước đi quan trọng để thay đổi nhận thức của người dân. Các phương tiện truyền thông đại chúng, từ báo chí, truyền hình đến mạng xã hội, cần được tận dụng để lan tỏa thông điệp rằng học tập không chỉ là nhiệm vụ của tuổi trẻ mà là trách nhiệm suốt đời của mỗi người. Các câu chuyện thành công của những cá nhân vượt khó nhờ học tập, như những nông dân vùng sâu học nghề để thoát nghèo, có thể trở thành nguồn cảm hứng mạnh mẽ, khơi dậy tinh thần học hỏi trong cộng đồng. Tăng cường ứng dụng công nghệ số là giải pháp then chốt để mở rộng cơ hội học tập, đặc biệt trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0. Các nền tảng học trực tuyến hay các khóa học nội địa, cần được phổ biến rộng rãi, giúp người dân ở mọi lứa tuổi, mọi vùng miền tiếp cận tri thức dễ dàng. Nhà nước có thể hỗ trợ xây dựng các chương trình học tập số miễn phí, kết hợp với doanh nghiệp công nghệ để cung cấp thiết bị và kết nối internet cho khu vực khó khăn, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Cuối cùng, tăng cường đầu tư của Nhà nước và sự tham gia của toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng là yếu tố quyết định để hiện thực hóa học tập suốt đời. Đảng cần tiếp tục định hướng các chính sách ưu tiên giáo dục, tăng ngân sách cho khuyến học, khuyến tài, đồng thời kêu gọi sự đóng góp từ doanh nghiệp, tổ chức xã hội và cá nhân. Các mô hình “gia đình học tập”, “cộng đồng học tập” cần được nhân rộng, tạo thành mạng lưới giáo dục toàn dân. Sự phối hợp giữa Nhà nước và Nhân dân sẽ biến học tập suốt đời thành phong trào sâu rộng, góp phần xây dựng một xã hội tri thức, sẵn sàng hội nhập quốc tế.
Học tập suốt đời không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là chìa khóa vàng để mỗi cá nhân và toàn xã hội Việt Nam vươn tới một kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam. Qua hành trình không ngừng học hỏi, mỗi người có thể rèn luyện những phẩm chất cao quý như dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm và dám hy sinh vì lợi ích chung, từ đó trở thành những công dân có ích, góp phần xây dựng đất nước văn minh, hiện đại. Sự định hướng chiến lược của Đảng, thông qua các nghị quyết và các phong trào đã tạo động lực mạnh mẽ để tri thức lan tỏa trong mọi tầng lớp nhân dân, hướng tới mục tiêu “trí tuệ hóa” dân tộc. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, học tập suốt đời không chỉ giúp cá nhân thích nghi với sự thay đổi mà còn là nền tảng để Việt Nam khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Vì vậy, mỗi người dân cần ý thức sâu sắc vai trò của mình, chủ động học tập, trau dồi bản thân để cùng chung tay thực hiện khát vọng đưa đất nước tiến lên. Với sự lãnh đạo của Đảng và tinh thần học tập không ngừng, Việt Nam chắc chắn sẽ vững bước trên con đường phát triển bền vững, trở thành một quốc gia giàu mạnh, thịnh vượng trong tương lai gần./.
Tài liệu tham khảo
1. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.6.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.12.
3. http://www.hoikhuyenhoc.vn/
4. Tổng Bí thư Tô Lâm, Học tập suốt đời, Tạp chí Cộng sản, 02/03/2025.
5. Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khoá XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
NH
Xây dựng nông thôn mới
