TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẾN TRE

Tóm tắt: Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng việc xây dựng con người, đặc biệt là việc rèn luyện phẩm chất đạo đức. Trong đó thanh niên là một trong những lực lượng quan trọng, được coi là rường cột của nước nhà, là người chủ tương lai của đất nước, do đó vai trò của thanh niên rất được quan tâm và coi trọng. Vì vậy, trong Di chúc để lại Người đã dành sự quan tâm đặc biệt đối với việc chăm lo, bồi dưỡng thế hệ trẻ mà cho đến nay di nguyện đó vẫn còn nguyên giá trị to lớn, cả về lý luận và thực tiễn.

Từ khóa: Di chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh về đạo đức, đoàn viên, thanh niên

1. Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên

Lịch sử phát triển của dân tộc trong bất kỳ thời đại nào cũng cho thấy thanh niên luôn giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của đất nước, nhìn vào thế hệ thanh niên hôm nay, biết được tương lai của đất nước mai sau. Sinh thời, Bác Hồ đề cao vai trò, vị trí quan trọng của thanh niên; xác định thanh niên là đội quân xung kích của cách mạng, Ðoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Ðảng; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định thành bại của cách mạng. Trải qua 93 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển, qua mỗi thời kỳ của cách mạng, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào, thanh niên và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đều phấn đấu hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử của mình trước Ðảng, Tổ quốc và nhân dân.

Ngày nay, với những thành tựu đạt được trong mọi lĩnh vực của đất nước đã tác động tích cực đến đoàn viên, thanh niên, tạo điều kiện cho họ tiến bộ về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, trình độ học vấn, khoa học công nghệ. Trên các lĩnh vực của đời sống xã hội đã và đang xuất hiện những nhà quản lý, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà hoạt động nghệ thuật có đức, có tài trong độ tuổi thanh niên. Nét nổi bật của họ là ý chí vươn lên, tinh thần cần cù, sáng tạo trong lao động sản xuất, đam mê nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ để thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội. Đại bộ phận đoàn viên, thanh niên cơ bản giữ vững đạo đức cách mạng, sống trong sạch, giản dị, lành mạnh, biết vươn tới các giá trị chân - thiện - mỹ, sống có hoài bão, có lý tưởng, có niềm tin ở tương lai tươi sáng của dân tộc... Điều đó cho thấy, đoàn viên, thanh niên nước ta ngày nay vẫn ý thức rõ trách nhiệm trước Tổ quốc và nhân dân, mong muốn được đóng góp vào công việc xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như Bác Hồ kính yêu hằng mong đợi.

Tuy nhiên, mặt trái của kinh tế thị trường, những thách thức của hội nhập kinh tế thế giới, của những trào lưu tư tưởng, văn hóa ngoại lai, đặc biệt những âm mưu thủ đoạn nham hiểm của các thế lực thù địch đang tác động mạnh mẽ đến thanh niên, khiến cho không ít người chạy theo lối sống thực dụng, sa ngã, hư hỏng, xa rời các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Một số thanh niên mơ hồ về bản chất, âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù. Cá biệt có một số thanh niên phạm vào các tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật. Nhiều vụ án được khám phá trong thời gian gần đây cho thấy tỷ lệ phạm tội trong thanh niên có chiều hướng gia tăng.

Qua đó giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, thực hiện nội dung trong Di chúc của Người để vận dụng sáng tạo trong tình hình mới, nhất là khi hiện nay Đảng ta đang tiến hành chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là việc làm rất cần thiết, có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn, đáp ứng yêu cầu xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước trong điều kiện mới.

Trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội; xây dựng môi trường, điều kiện học tập, lao động, giải trí, rèn luyện để phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hoà cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ cho thế hệ trẻ. Tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động, sáng tạo, khởi nghiệp, làm chủ các kiến thức khoa học, công nghệ hiện đại, phát huy vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [1] .

2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên

Di chúc là tâm nguyện, tình cảm, ý chí, niềm tin, trách nhiệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh với Tổ quốc, nhân dân và sự nghiệp cách mạng. Người đã căn dặn toàn Đảng, toàn dân ta những việc to lớn, hệ trọng, cần làm sau khi đất nước thống nhất, trong đó Người đặc biệt quan tâm đến giáo dục đạo đức cho thanh niên. Người nhấn mạnh, muốn làm tốt công tác Đảng, phải có lực lượng nòng cốt là thanh niên, muốn xây dựng Đảng phải quan tâm giáo dục thế hệ trẻ, đoàn viên và thanh niên; sau khi kháng chiến thắng lợi, xây dựng đất nước trong điều kiện mới, toàn Đảng, toàn dân nhất định phải đầu tư, chăm lo tới lực lượng nòng cốt này. Người viết: “Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khǎn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chǎm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” [2] vừa “chuyên” . Người nhấn mạnh: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết” [3] . Đó không chỉ là sự quan tâm, chăm lo cho sự nghiệp cách mạng, vun trồng cái gốc để sự nghiệp của các thế hệ đi trước luôn được gìn giữ, phát triển, mà còn là tầm nhìn sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với hiện tại và tương lai bền vững của nước nhà.

Từ rất sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đánh giá cao vai trò của thế hệ trẻ - những người mang trong mình bầu nhiệt huyết, sức sống tươi trẻ, năng lực sáng tạo có sức ảnh hưởng đối với sự trường tồn của đất nước. Người nhấn mạnh thanh niên phải tham gia ý kiến vào công việc của chính phủ, chiến đấu giữ lấy nền độc lập và tự rèn luyện từ bây giờ để sau này gánh vác những việc trọng đại của nước nhà. Người khẳng định, thanh niên là người xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội, trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, “đâu cần thanh niên có, việc gì khó thanh niên làm”. Với tình yêu thương vô hạn với thanh niên, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhìn nhận thanh niên theo quan điểm phát triển và toàn diện. Theo Người, thanh niên sống trong điều kiện mới tất yếu có những nhu cầu, lợi ích khác với các thế hệ trước đây, vì thế, Người căn dặn cán bộ, đảng viên phải tránh thái độ thành kiến, hẹp hòi, bảo thủ đối với thanh niên, không nên xem xét thanh niên một cách cứng nhắc, trước sao nay vậy. Để hiểu thanh niên, theo Người, cần phải đi sâu vào đời sống, hiểu rõ tâm lý của thanh niên và giúp họ giải quyết vấn đề một cách thiết thực.

Từ việc nhìn nhận vai trò quan trọng của thanh niên đối với sự nghiệp cách mạng và tương lai của dân tộc, Người đã dành sự quan tâm đặc biệt đến công tác thanh niên và cho rằng tổ chức thanh niên là môi trường để giáo dục thanh niên. Do đó, phải kiên trì xây dựng tổ chức thanh niên cộng sản làm cánh tay và đội hậu bị của Đảng. Với mục tiêu “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lãnh đạo Nhà nước đề ra các chính sách thanh niên phù hợp với từng thời kỳ cách mạng, thường xuyên coi trọng và quan tâm giáo dục, dìu dắt thế hệ trẻ Việt Nam, trực tiếp tổ chức công tác đào tạo, rèn luyện, đồng thời tự mình nêu gương sáng về mọi mặt để thế hệ trẻ học tập và noi theo.

Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên căn dặn phải ra sức đoàn kết, tập hợp thanh niên thành một mặt trận rộng lớn. Người yêu cầu tổ chức đoàn phải nghiên cứu tìm ra những hình thức và phương pháp thích hợp vừa thu hút rộng rãi thanh niên tham gia, vừa phải được định hướng vững chắc, mục tiêu phấn đấu rõ ràng, có tính ổn định và triển vọng phát triển để đoàn kết và tổ chức thanh niên một cách rộng rãi và vững chắc. Theo Người, muốn củng cố và phát triển Đoàn phải liên hệ rộng rãi và chặt chẽ với các tầng lớp thanh niên, phải quan tâm đến đời sống công tác, học tập của thanh niên; phải phát triển đoàn viên về số lượng, coi trọng việc nâng cao chất lượng, vì vậy, khi kết nạp đoàn viên cần phải lựa chọn cẩn trọng những thanh niên tốt; giáo dục đạo đức cách mạng vừa “hồng” vừa “chuyên” cho thanh niên. Để làm người chủ đất nước trong thời đại mới, thanh niên cần được giáo dục để trở thành công dân tốt, người lao động tốt, người chiến sĩ tốt, những người cách mạng chân chính. Muốn vậy, thanh niên cần được trang bị đạo đức cách mạng, chỉ khi được trang bị đạo đức cách mạng chân chính thanh niên mới có thể tự phấn đấu hoàn thiện mình, từ đó hình thành năng lực cá nhân làm tiền đề hoàn thành nhiệm vụ cách mạng vẻ vang. Với nghĩa đó, đạo đức cách mạng là nền tảng vững chắc để thanh niên hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang của mình. Giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cách mạng cho thế hệ trẻ ở đây bao gồm những phẩm chất: 1- Trung với nước, hiếu với dân. Đây là vấn đề quan trọng hàng đầu được Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm trong giáo dục cách mạng cho thanh niên. Yêu nước hay trung với nước là làm sao cho “dân giàu, nước mạnh”. Hiếu với dân là phải giáo dục cho thanh niên biết yêu thương con người, yêu mến nhân dân, quý trọng nhân dân, học tập, làm việc, chiến đấu vì nhân dân; 2- Có tinh thần cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Trong bài nói chuyện với các học viên ở Trường Đại học Nhân dân Việt Nam, ngày 19-1-1955, Người nhắc nhở, thanh niên cần phải chống tâm lý tự tư, tự lợi, chỉ lo lợi ích riêng và sinh hoạt riêng của mình; chống tâm lý ham sung sướng và tránh khó nhọc; chống thói xem khinh lao động, nhất là lao động chân tay; chống lười biếng, xa xỉ; chống những thói xấu kìm hãm chí tiến thủ của thanh niên. Thanh niên cũng cần xây dựng ý thức luôn luôn trau dồi đạo đức cách mạng, khiêm tốn và giản dị; không kiêu căng, tự mãn; không lãng phí, xa hoa; phải không ngừng phấn đấu, hi sinh vì Tổ quốc. Trong mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hỏi thanh niên phải tự hỏi mình đã làm gì cho nước nhà, chứ không phải là hỏi nước nhà đã cho mình những gì? Phải giáo dục cho thanh niên có tình thương và trách nhiệm với mọi người. Thanh niên phải thường xuyên thực hành tự phê bình và phê bình nghiêm chỉnh để giúp đỡ nhau cùng tiến bộ; 3- Có đạo đức trong sáng. Học tập, rèn luyện đạo đức chính là để có đủ năng lực làm chủ, có đủ năng lực tổ chức cuộc sống mới. Chính vì vậy, rèn luyện đạo đức cách mạng trong sáng cho thanh niên được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm.

3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên hiện nay

Thứ nhất, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng chủ nghĩa Mác - Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước với nội dung và phương pháp thích hợp làm cơ sở cho phát triển tư duy biện chứng, bản lĩnh chính trị, nâng cao ý thức trách nhiệm, giữ vững niềm tin của đoàn viên, thanh niên vào mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn.

Thứ hai, xây dựng kế hoạch, mục tiêu giáo dục đạo đức theo từng nhóm đối tượng cho đoàn viên, thanh niên. Kế hoạch hóa công tác quản lý đoàn viên, thanh niên có tính bao quát bởi đây là giải pháp thể hiện chức năng quan trọng của nhà quản lý; có kế hoạch tốt, đúng đắn, mục tiêu rõ ràng là cơ sở để tiến hành thắng lợi các nhiệm vụ. Dựa vào đường lối, quan điểm về giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho đoàn viên, thanh niên tiến hành xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức cho đoàn viên với nội dung và hình thức giáo dục phù hợp với từng đối tượng, điều kiện thực tiễn của từng địa phương, đơn vị.

Thứ ba, đa dạng hóa các hình thức giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên. Thực hiện tốt việc bồi dưỡng chính trị, lý tưởng, phẩm chất đạo đức và lối sống cho thế hệ trẻ. Giúp cho đoàn viên, thanh niên sống có hoài bão, ước mơ cao đẹp, từ đó nỗ lực phấn đấu học tập và rèn luyện góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục đạo đức.

Thứ tư, phối hợp chặt chẽ giữa ba yếu tố giáo dục: “Gia đình - Nhà trường - Xã hội” trong việc giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên. Sự phối hợp này cùng với sự tự ý thức giáo dục của bản thân tạo sự cộng hưởng lớn đến việc giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên. Do vậy, để công tác giáo dục đạo đức được tốt cần có sự phối hợp thực hiện của các thành viên trong gia đình, phải thường xuyên theo dõi, quan tâm, động viên đến đoàn viên, thanh niên học tập, rèn luyện phẩm chất đạo đức và tham gia các hoạt động xã hội, nhất là phải gương mẫu, là tấm gương sáng, sống có nề nếp, có ý thức tôn trọng pháp luật. Thực hiện tốt cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”, cần quan tâm bồi dưỡng đội ngũ giáo viên đổi mới phương pháp dạy, chú trọng môn Giáo dục công dân tạo hứng thú cho đoàn viên, thanh niên. Xã hội là tổng hòa các mối quan hệ, việc hình thành nhân cách của các đoàn viên, thanh niên chịu sự tác động trực tiếp hay gián tiếp qua các mối quan hệ xã hội, những quy tắc chuẩn mực xã hội hình thành và phát triển nhân cách đoàn viên, thanh niên theo hai hướng tích cực hoặc tiêu cực. Vì vậy, cần quan tâm và phối hợp tốt giữa tổ chức Đoàn thanh niên với các cấp, các ngành, các đoàn thể trong việc đẩy mạnh công tác tổ chức tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho đoàn viên, thanh niên.

4. Kết luận

Đạo đức luôn được xem là gốc, là nền tảng của sự phát triển nhân cách con người. Đoàn viên, thanh niên là thế hệ tương lai của đất nước, vì vậy cần được quan tâm giáo dục thường xuyên về phẩm chất đạo đức, lối sống để trở thành thanh niên tiên tiến, là đoàn viên ưu tú “vừa hồng vừa chuyên”, là đội dự bị tin cậy của Đảng. Có thể thấy, đến nay, những quan điểm, tư tưởng trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau vẫn có giá trị to lớn, là kim chỉ nam cho toàn Đảng, toàn dân ta trong công tác thanh niên. Những tình cảm, sự quan tâm, chăm lo, dìu dắt của Bác dành cho đoàn viên, thanh niên luôn là nguồn động lực, cổ vũ, khích lệ tuổi trẻ cả nước vươn lên và cống hiến, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam ngày càng giàu, đẹp.

----------------------------------------------------------

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà nội, tập I. Tr.168 - 169.
[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.15.
[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.612