Giáo dục lý luận chính trị là hoạt động có chủ đích của Đảng nhằm xác lập thế giới quan khoa học trên cơ sở hệ tư tưởng, lập trường của giai cấp công nhân, đó là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Giáo dục lý luận chính trị tạo thành nền tảng tư tưởng trong đời sống xã hội. Do vậy, việc học tập và nghiên cứu lý luận chính trị có vai trò quan trọng trong định hướng, dẫn dắt hoạt động thực tiễn. Học tập lý luận chính trị giúp người học củng cố niềm tin và bản lĩnh chính trị, ý thức chính trị và tinh thần yêu nước cho cán bộ, đảng viên, từ đó, thúc đẩy cán bộ, đảng viên tự giác, tự nguyện trong hành động. Mặt khác, việc học tập và nghiên cứu lý luận chính trị nhằm cung cấp cho người học thế giới quan và phương pháp luận cách mạng và khoa học, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Xuất phát từ vai trò quan trọng của việc học tập lý luận chính trị, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Đảng đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước… Thực hiện nền nếp việc bồi dưỡng lý luận, cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp”. Như vậy, học tập lý luận chính trị góp phần tích cực vào việc ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị trong cán bộ, đảng viên cũng như góp phần tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Thực tế hiện nay, tình trạng lý luận xa rời thực tiễn đang diễn ra khá phổ biến ở một bộ phận cán bộ, đảng viên, có người am hiểu lý luận nhưng thiếu kiến thức thực tiễn, có người có kinh nghiệm thực tiễn nhưng yếu về lý luận hoặc có người vừa không am hiểu lý luận vừa xa rời thực tiễn. Mặt khác, một số cơ quan nhận thức về giáo dục chính trị chưa đúng, không cử cán bộ, đảng viên học lý luận chính trị; khi quy hoạch, bổ nhiệm cán bộ chưa đề cao tiêu chí về trình độ lý luận chính trị, dẫn đến tình trạng bổ nhiệm trước, học lý luận chính trị sau. Một bộ phận cán bộ, đảng viên nhận thức chưa đúng đắn vị trí, vai trò, tầm quan trọng của học tập lý luận chính trị, cho rằng chỉ cần trình độ chuyên môn, xem nhẹ việc học tập lý luận chính trị; xác định động cơ, mục đích học tập lý luận chính trị không đúng đắn, học để thăng tiến, học để đủ bằng cấp, học để đáp ứng tiêu chuẩn được đề bạt, bổ nhiệm, không xem học tập lý luận là nhiệm vụ thường xuyên và lâu dài. Khi tham gia học tập, không ít cán bộ, đảng viên có tư tưởng học để điểm danh, chưa thực tâm chú ý, lắng nghe. Nhiều cán bộ, đảng viên không nắm vững chủ trương, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chủ quan dẫn đến giải quyết công việc kém hiệu quả, ảnh hưởng đến lợi ích của tập thể và cá nhân.

Sau học tập lý luận chính trị, cán bộ, đảng viên chưa vận dụng được vào thực tiễn quá trình công tác, khi tuyên truyền chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thể hiện nội dung chung chung, thậm chí làm sai lệch nội dung. Nhiều vấn đề mới, quan trọng của lý luận chính trị không được cán bộ, đảng viên chú trọng, nghiên cứu, cập nhật.

Như vậy, nhận thức sai lệch về học tập lý luận chính trị là một trong những biểu hiện suy thoái rất nguy hiểm, là một trong những nguyên nhân dẫn đến trường hợp cán bộ, đảng viên khi tiếp xúc với các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, tỏ ra lúng túng, thiếu lý luận để đấu tranh bảo vệ cái đúng, cũng như triển khai đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn xã hội.

Để phát huy tốt vai trò học tập lý luận chính trị trong thời gian tới, các cấp ủy Đảng, cơ quan nhà nước các cấp trong hệ thống chính trị, đặc biệt là cán bộ, đảng viên cần tập trung thực hiện các giải pháp sau đây:

Thứ nhất, xác định đúng vai trò quan trọng học tập lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng, quy định pháp luật của Nhà nước; có chính sách phù hợp cho giáo dục lý luận chính trị như đầu tư cơ sở vật chất, quan tâm đời sống giảng viên, đảm bảo chế độ chính sách đối với cán bộ, đảng viên đi học. Cơ quan, đơn vị quản lý cán bộ cần xem học tập lý luận chính trị là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài; quan tâm việc học lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên, lấy kết quả học tập là một tiêu chí đánh giá cán bộ; không bổ nhiệm cán bộ khi chưa đủ tiêu chuẩn về lý luận chính trị. Trường Chính trị và các cơ sở đào tạo lý luận chính trị xác định đúng vai trò cơ quan đào tạo cán bộ của Đảng; xây dựng đội ngũ giảng viên chuyên sâu về lý luận, am hiểu về thực tiễn, có kỹ năng sư phạm; làm tốt công tác quản lý học viên. Cán bộ, đảng viên xác định đúng động cơ và mục đích của học tập lý luận chính trị, xem học tập lý luận chính trị là nhiệm vụ thường xuyên; có thái độ học tập nghiêm túc, chủ động tích lũy kiến thức, vận dụng sáng tạo vào thực tiễn.

Thứ hai, không ngừng đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy lý luận chính trị theo hướng lý luận phải gắn với thực tiễn, thiết kế giờ học sinh động, hấp dẫn. Chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cần tăng cường nội dung về tình hình, nhiệm vụ cụ thể của ngành, địa phương; tăng kiến thức kỹ năng giải quyết các vấn đề thực tiễn. Nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị phải phù hợp với đặc điểm, vị trí công tác, trình độ người học để học viên có thể vận dụng ngay vào thực tiễn công tác. Trong quá trình giảng dạy, giảng viên phải có sự đầu tư và chuẩn bị chu đáo từ khâu soạn giáo án, giảng bài, thảo luận; bám sát chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; lựa chọn hình thức, phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực của người học, lấy người học làm trung tâm; lựa chọn nội dung cốt lõi, phân tích sâu cho học viên dễ nhớ, dễ hiểu; tránh tình trạng giảng dạy chung chung, dàn trãi, xa rời thực tiễn. Khuyến khích học viên tự học thông qua báo đài, trao đổi, thảo luận về tình hình thời sự, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; sau tự học, học viên báo cáo kết quả có nhận xét, đánh giá của cơ quan, đơn vị quản lý học viên và xem kết quả đó như một phần kết quả học tập của học viên.

Thứ ba, làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng học tập lý luận chính trị. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên sẽ cung cấp thông tin để đánh giá, phương pháp quản lý, đào tạo. Nội dung kiểm tra, đánh giá cần chú trọng khả năng ghi nhớ và nhận diện nội dung kiến thức từ người dạy, khả năng hiểu nội dung kiến thức, khả năng phân tích tổng hợp kiến thức, khả năng sử dụng kiến thức đó trong thực tế. Điều đó cũng có nghĩa là kiểm tra được thái độ của học viên đối với những kiến thức giảng viên đã truyền thụ.

Cơ quan, đơn vị quản lý học viên lấy kết quả học tập lý luận chính trị làm thước đo phẩm chất, năng lực, phân loại, đánh giá cán bộ, đảng viên. Đồng thời, đề cao trách nhiệm chính trị và tính tự giác, gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong học tập lý luận chính trị; cán bộ, đảng viên giữ cương vị càng cao, càng gương mẫu trong học tập. Thường xuyên biểu dương cán bộ, đảng viên gương mẫu trong học tập lý luận chính trị, đồng thời, góp ý phê bình nghiêm khắc đối với cán bộ đảng viên có biểu hiện lơ là, chưa nghiêm túc trong học tập lý luận chính trị.

Thứ tư, nâng cao ý thức tự học lý luận chính trị của cán bộ, đảng viên. Người cán bộ, đảng viên phải có nền tảng lý luận chính trị và vốn kiến thức thực tiễn phong phú để kiểm nghiệm lý luận và nâng cao nhận thức lý luận lên tầm cao mới.Cán bộ, đảng viên phải thường xuyên tự học tập, trau dồi kiến thức, rèn luyện phẩm chất chính trị sau khi học lý luận ở nhà trường, thực hiện phương châm: Lý luận gắn liền thực tiễn.

Từ những vấn đề trên cho thấy, học tập lý luận chính trị có vai trò rất quan trọng. Qua đó, giúp cán bộ, đảng viên được trang bị đầy đủ, toàn diện hơn về kiến thức, kỹ năng và thái độ về nhận thức tri thức chính trị, xử lý tốt các tình huống thực tiễn trong công tác, là cơ sở để cán bộ, đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đây là tiền đề người cán bộ, đảng viên thực hiện lời dạy  của Bác: “Học để làm việc, làm ng­ười, làm cán bộ. Học để phụng sự Đoàn thể, phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại”.