Hiến pháp là đạo luật cơ bản, đạo luật gốc của mỗi quốc gia dân tộc. Các điều khoản, quy định của Hiến pháp là cơ sở pháp lý quan trọng để xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và thể chế chính trị xã hội. Hiến pháp là sự kết tinh trí tuệ, tâm huyết, ý nguyện của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân; thể hiện sâu sắc tinh thần đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn mới của cách mạng.

Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được Quốc hội Khóa XIII, kỳ họp thứ 6, thông qua ngày 28 tháng 11 năm 2013 là văn kiện chính trị pháp lý cơ bản, thể hiện ý Đảng, lòng dân, đồng thời khẳng định quyền làm chủ của Nhân dân và Nhân dân là chủ thể trong nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tại Hiến pháp, nội dung chế định bảo vệ Tổ quốc đã được thể chế hóa tập trung và xuyên suốt những quan điểm cơ bản, đường lối chủ đạo của Đảng, Nhà nước ta về bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

Điều 1, Hiến pháp thể hiện: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời”. Vì vậy, mọi hành vi chống lại độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, chống lại sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa đều bị nghiêm trị. Đối với mỗi người Việt Nam, Tổ quốc là thiêng liêng, là bất khả xâm phạm; bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng, là quyền cao quý của công dân. Công dân có nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc, thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, gắn với xây dựng và củng cố thế trận an ninh nhân dân vững mạnh; giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường hòa bình để nhân dân an tâm sản xuất, phát triển kinh tế, xây dựng đất nước; phấn đấu thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đó là niềm vinh dự, tự hào; là quyền lợi và nghĩa vụ chính đáng của mỗi công dân.

Đến Điều 64, Hiến pháp khẳng định: “Bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp của toàn dân. Nhà nước củng cố và tăng cường nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân mà nòng cốt là lực lượng vũ trang nhân dân; phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước để bảo vệ vững chắc Tổ quốc, góp phần bảo vệ hòa bình ở khu vực và trên thế giới. Cơ quan, tổ chức, công dân phải thực hiện đầy đủ nhiệm vụ quốc phòng và an ninh”. Đây chính là hệ thống các quan điểm của Đảng ta về Quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân. Theo đó, Hiến pháp xác định chủ thể bảo vệ Tổ quốc là toàn thể nhân dân, nội dung Hiến pháp tiếp tục khẳng định trách nhiệm của Nhà nước trong việc củng cố, tăng cường nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân, trong đó lực lượng vũ trang nhân dân làm nòng cốt, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước để bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó, Hiến pháp bổ sung thêm mục tiêu “góp phần bảo vệ hòa bình ở khu vực và trên thế giới”, đây là vấn đề mới so với Hiến pháp năm 1992 thể hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ của Đảng ta, khẳng định Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế vì lợi ích quốc gia, dân tộc, góp phần vào sự nghiệp hòa bình độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế  giới.

Để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Điều 65, 66 và 67 của Hiến pháp đã nhấn mạnh việc củng cố và tăng cường nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân; trong đó ba lần nhấn mạnh vai trò nòng cốt của lực lượng vũ trang nhân dân. Điều 65, Hiến pháp: “Lực lượng vũ trang nhân dân tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, Nhân dân, với Đảng và Nhà nước, có nhiệm vụ bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội; bảo vệ Nhân dân, Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa, cùng toàn dân xây dựng đất nước và thực hiện nghĩa vụ quốc tế”. Điều 66, Hiến pháp: “Nhà nước xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có lực lượng thường trực hợp lý, lực lượng dự bị động viên hùng hậu, lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh và rộng khắp, làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng”. Điều 67: “Nhà nước xây dựng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm”. Những điều luật này đã thể chế hóa một cách đầy đủ  trách nhiệm của lực lượng vũ trang nhân dân trong bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, Quân đội nhân dân và Dân quân tự vệ làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, Công an nhân dân làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ An ninh quốc gia và bảo đảm trật tự an toàn xã hội, đấu tranh phòng chống tội phạm, đây vừa thể hiện tính nhất quán xuyên suốt vai trò lãnh đạo trực tiếp tuyệt đối về mọi mặt của Đảng đối với lực lượng vũ trang nhân dân, đồng thời khẳng định bản chất giai cấp của Quân đội nhân dân và Công an nhân dân từ nhân dân mà ra, vì nhân dân phục vụ, bác bỏ hoàn toàn tư tưởng luận điệu phi chính trị hóa lực lượng vũ trang, đặc biệt là phi chính trị hóa Quân đội nhân dân Việt Nam của các thế lực thù địch. Nội dung Điều 66 có nói về nhiệm vụ “làm nghĩa vụ quốc tế” của lực lượng vũ trang, đây là điểm mới của Hiến pháp phù hợp với mục tiêu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, vừa đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, chủ động, tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng an ninh của Đảng.

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống, Điều 68 của Hiến pháp tiếp tục cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước ta trong việc tăng cường sức mạnh quốc phòng an ninh cả về tiềm lực và thế trận, xây dựng khu vực phòng thủ, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc trong thực hiện chiến lược bảo vệ Tổ quốc, kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng an ninh, quốc phòng an ninh với kinh tế trong từng chiến lược quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng quân đội nhân dân và công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng an ninh: “Nhà nước phát huy tinh thần yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng của Nhân dân, giáo dục quốc phòng và an ninh cho toàn dân; xây dựng công nghiệp quốc phòng, an ninh; bảo đảm trang bị cho lực lượng vũ trang, kết hợp quốc phòng, an ninh với kinh tế, kinh tế với quốc phòng, an ninh; thực hiện chính sách hậu phương quân đội; bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần của cán bộ, chiến sỹ, công nhân, viên chức phù hợp với tính chất hoạt động của Quân đội nhân dân, Công an nhân dân; xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân hùng mạnh, không ngừng tăng cường khả năng bảo vệ Tổ quốc”. Đây là nội dung mới nhằm hiện thực hóa chủ trương lớn của Đảng trong việc xây dựng, phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh trở thành bộ phận của công nghiệp quốc gia, góp phần đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đồng thời tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật bảo đảm cho các lực lượng vũ trang từng bước được trang bị hiện đại, trước hết là cho lực lượng Hải quân, Phòng không, Không quân, lực lượng an ninh, tình báo, cảnh sát cơ động. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, nghệ thuật quân sự, quân sự, an ninh, sẵn sàng đánh thắng trong các loại hình chiến tranh, giữ vững hòa bình, ổn định chính trị, tạo môi trường thuận lợi đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tóm lại, Hiến pháp năm 2013 đã đánh dấu một mốc quan trọng trong tiến trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để quy định của Hiến pháp, nhất là các quy định về lĩnh vực quốc phòng, an ninh sớm đi vào cuộc sống, Nhà nước phải tăng cường công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cơ quan tổ chức, cá nhân trong thực hiện Hiến pháp, đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp luật về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới./.